De afgelopen maand verschenen wereldwijd alarmerende cijfers over zelfdoding in de media. Zo berichtte het CBS deze week dat 1914 Nederlanders in 2017 een einde aan hun leven maakten (ten opzichte van 1894 mensen in 2016). De meest forse stijging vond plaats onder jongeren van 10 tot 20 jaar (van 48 in 2016 naar 81 in 2017). Alhoewel nog niet duidelijk is of het op een tijdelijke piek of een trend gaat, zijn de cijfers niet minder schokkend.
Auteurs: Nienke van Sambeek & Saskia Mulder
Ook in de Verenigde Staten verschenen onlangs cijfers waaruit blijkt dat het aantal zelfdodingen van 1999 tot 2016 met 25% is gestegen, met een maatschappelijke discussie over de rol van toegenomen sociaal isolement en toegang tot effectieve behandeling tot gevolg.
Waarom stijgt het aantal zelfdodingen en hoe kunnen we voorkomen dat steeds meer (jonge) mensen geen andere uitweg meer zien dan zelfdoding? Dat zijn de belangrijkste vragen die wereldwijd de gemoederen bezighouden. Op de waaromvraag geven de prevalentiecijfers helaas geen antwoord. Alhoewel er (individuele) risicofactoren bekend zijn voor zelfdoding is het nog niet bekend waar de huidige stijging vandaan komt en zal het niet eenvoudig zijn om verbanden aan te tonen tussen sociale en maatschappelijke ontwikkelingen en de prevalentie van zelfdoding.
Judith Beck: CGT kan helpen
Waar we wel steeds meer over weten, is de effectiviteit van CGT en verwante interventies bij suïcidaliteit. Naar aanleiding van de nieuwste Amerikaanse prevalentiecijfers mengt CGT-goeroe Judith Beck zich in de New York Times in het publieke debat. Aan de hand van recente wetenschappelijke inzichten beschrijft ze op een toegankelijke manier voor breed publiek op welke manier CGT kan helpen bij suïcidaliteit. Daarbij haalt ze diverse studies aan waar ze in de New York Times verder niet op ingaat maar waarvan wij jullie de resultaten niet willen onthouden.
Zo refereert Beck naar een studie van Brown en collegae uit 2005. Ondanks het feit dat dit onderzoek inmiddels al meer dan tien jaar oud is, zijn de resultaten toch interessant. De onderzoeker toonden aan dat een tien sessies durende cgt-interventie die ontworpen is om herhaaldelijke suïcidepogingen te voorkomen effectief is. Patiënten die in de CGT-groep zaten, hadden 50% minder kans om een herhaaldelijke suïcidepoging te doen. Ook depressieve gevoelens en hopeloosheid waren in deze groep meer gedaald dan in de controlegroep. In een zeer recente studie die Beck aanhaalt, werd onderzocht of de ernst van het suïciderisico samenhing met de effectiviteit van kortdurende CGT. Dit onderzoek van Craig en anderen (2018) liet zien dat CGT in alle risicogroepen (laag, midden en hoog) meer effect had dan care as usual.
Belangrijk voor behandelaars om te weten is dat CGT het meest effectief is wanneer het zich specifiek op de suïcidaliteit richt. Het is dus niet zo dat CGT gericht op een bepaalde stoornis (zoals depressie) automatisch ook het risico op suïcide vermindert. Dit komt naar voren uit een systematische review van Mewton en Andrews (2016) waarnaar Beck verwijst.
Wat werkt bij jongeren?
Over de effectiviteit van interventies bij suïcidale jongeren is nog veel minder bekend. Tot nu toe zijn er nog geen empirically supported treatments vastgesteld die de kans op suïcide bij jongeren aanzienlijk verlagen. Verschillende studies tonen wel de positieve effecten aan van therapie bij deze doelgroep. Uit een meta-analyse van Ougrin et. al (2015) kwam naar voren dat CGT, dialectische gedragstherapie (DGT) en mentalization based treatment (MBT) de grootste effecten hadden bij suïcidale jongeren. De interventies waren echter vooral effectief in het reduceren van zelfbeschadigend gedrag, terwijl er geen significant effect werd gevonden op het aantal suïcidepogingen, wat natuurlijk wel een cruciale uitkomstmaat is. Daarnaast blijkt therapietrouw onder suïcidale jongeren een groot probleem.
DGT voor suïcidale jongeren veelbelovend
Vorige maand verscheen er in JAMA Psychiatry een nieuwe, veelbelovende studie van McCauley en collegae naar de toepassing van DGT bij suïcidale jongeren (zie ook het artikel hierover). De hoopgevende uitkomst was dat DGT effectief was in zowel het reduceren van zelfbeschadigend gedrag als suïcidepogingen, en dat die afname doorging na afsluiting van de therapie. Ook bleek de therapietrouw bij DGT significant hoger dan bij de controle-interventie. Wel bleek dat de langetermijneffecten van DGT niet aanzienlijk verschilden van die van de actieve controleconditie. Vervolgonderzoek zou hier meer duidelijkheid over moeten geven. Zelfdoding is in veel westerse landen doodsoorzaak nummer één onder jongeren. Het is dan ook van levensbelang dat er specifiek voor deze groep effectievere interventies worden ontwikkeld.
Bronnen
- Persbericht CBS: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/27/1-917-zelfdodingen-in-2017
- Amerikaanse cijfers: https://www.nytimes.com/2018/06/07/health/suicide-rates-kate-spade.html
- Stuk Judith Beck: https://www.nytimes.com/2018/06/08/health/suicide-spade-bordain-cdc.html
- Brown G.K., Ten Have T., Henriques G.R., Xie, S.X., Hollander, J. E., Beck, A.T.(2005). Cognitive Therapy for the Prevention of Suicide Attempts: A Randomized Controlled Trial. JAMA. 2005;294(5):563–570. doi:10.1001/jama.294.5.563
- Bryan, C.J., Peterson, A.L., & Rudd, M.D. (2018). Differential Effects of Brief CBT Versus Treatment as Usual on Posttreatment Suicide Attempts Among Groups of Suicidal Patients. Psychiatric services, 69 6, 703-709.
- McCauley, E., Berk, M.S., Asarnow, J.R., et al. (2018). Efficacy of Dialectical Behavior Therapy for Adolescents at High Risk for Suicide: A Randomized Clinical Trial. JAMA Psychiatry. Published online, June 20, 2018. doi:10.1001/jamapsychiatry.2018.1109
- Mewton, L., & Andrews, G. (2016). Cognitive behavioral therapy for suicidal behaviors: improving patient outcomes. Psychology Research and Behavior Management, 9, 21–29. http://doi.org/10.2147/PRBM.S84589
