Het misverstand psychotherapie (hierbij bedoelt de van Oenen zowel psychotherapie als psychologische behandelingen in brede zin) wordt gevoed door de opvattingen over psychotherapie en door de rol die de maatschappij haar toebedeelt. Van Oenen stelt dat hoewel psychotherapie wel degelijk werkt voor een substantiële groep van mensen, de effectiviteit ervan niet is toegenomen over het laatste decennium. “Noch het model, noch specifieke factoren, noch karakteristieke van de therapeut of specifieke elementen in de samenwerkingsrelatie blijken eenduidig verbonden met het therapieresultaat.” Desondanks is er sprake van een hardnekkige collectieve ontkenning van de beperkte resultaten van psychotherapie. In zijn boek beschrijft hij hoe therapeuten, cliënten, wetenschappers en beleidsmakers deze ‘mythe van de vooruitgang’ in standhouden en hoe ze leidt tot een destructieve spiraal van onmacht bij alle betrokkenen.
Niet ingeloste verwachtingen, ontevreden cliënten, over-controlerende beleidsmakers hebben een bureaucratisch en over-geprotocolleerd systeem gecreëerd waarin uitgebluste hulpverleners proberen hun bootje drijvende te houden omdat ze zich proberen in te dekken tegen bewijzen van hun te kort schieten.
Maakbaar
Deze vooruitgangsmythe kadert zich binnen een maatschappelijke evolutie waarin onmacht steeds moeilijker te verdragen is, alles maakbaar is en religie als zingevend kader is weggevallen. Zowel gevoelens van onmacht als het onvermogen tot verdragen deze onmacht, stijgen en worden uitbesteed aan de psychotherapie, die redding moet brengen. Van Oenen pleit ervoor dat psychotherapeut en GGZ deze spiraal doorbreken door duidelijk te stellen dat ze tot veel minder instaat zijn dan gesuggereerd wordt. “Zelfs als wij voldoende personeel hadden zouden we u niet kunnen helpen”, ”Valse hoop minimaliseren, realistische hoop maximaliseren”. Niet onlogisch, aangezien blijkt dat slechts 13% van ziektelast weggenomen kan worden door therapie, slechts 13% van het therapieresultaat verklaard wordt door bemoeienis van de therapeut en slechts 1% van het therapieresultaat verklaard wordt door de therapiemethode.
Veranderingen
Om zowel de psychotherapie en de psychotherapeut niet ten onder te laten gaan aan het desastreuze effect van de voortgangsmythe stelt van Oenen de volgende veranderingen voor: psychotherapie wordt door alle betrokken partijen niet langer verheerlijkt als de brenger van oplossingen, maar wordt gezien als een ritueel waarin de persoon van de therapeut, de samenwerking, hoop en verwachting een belangrijke rol spelen. Het leren verdragen van onmacht wordt de kern van het therapeutisch proces. Wat de therapeuten anders maakt dan anderen is hun vermogen om te verdragen zonder wanhopig of afwerend te worden, wetende dat zij het probleem niet kunnen oplossen. Het behandelmodel is het ritueel wat de therapeut helpt bij het verdragen van de eigen onmachtsgevoelens en tegelijk compassie te blijven ervaren.
Nuancering
Het boek is vlot geschreven, overzichtelijk opgebouwd, doorspekt met grappige uitspraken, verrassende metaforen, confronterende cijfers en scherp gestelde dilemma’s. Al in de proloog vat van Oenen zijn boek in een notendop samen met een treffend verhaal over de Man en de Therapeut. Het boek biedt bovendien erkenning aan diegenen die zich gevangen voelen in de spiraal van steeds beter en sneller. Daarbij deel ik de mening dat verdragen een prominente plaats moet krijgen. Tegelijkertijd is enige nuancering op zijn plaats: door de focus exclusief op het verdragen te leggen doen we tekort aan wat wel veranderbaar is. Hoewel ik hem volg dat er zonder verdragen geen verandering mogelijk is, pleit ik dus voor het realistisch balanceren van de focus op verandering en verdragen in de therapie. De tweede nuancering heeft te maken met het samenvoegen van de onderzoeksresultaten van alle psychologische behandelingen. De auteur stelt dat er geen verschil is in effectiviteit van de behandelmodellen, maar daarmee wordt er mijns inziens te kort gedaan aan bepaalde specifieke onderzoeksresultaten zoals bijvoorbeeld de effectiviteit van DGT bij chronisch suïcidaliteit en automutilatie.
Score
Over de recensent
Leen Dobbelaere is klinisch psycholoog bij Emergis, opleider DGT, supervisor Schematherapie, supervisor VGCt en practitioner EMDR.
Informatie
Titel:
Het misverstand psychotherapie
Auteur/Redactie:
Flip Jan van Oenen
Uitgever:
De Tijdstroom
ISBN:
9789024430239
Onderwerp:
Psychotherapie
Doelgroep:
Iedere professional in de ggz
Beweringen en meningen, geuit in artikelen en mededelingen op de boekrecensiepagina’s van deze site, zijn die van de auteur(s) en niet (noodzakelijkerwijs) die van de VGCt.
