In ‘Loskomen als je vastzit in ACT’ beschrijft Russ Harris hoe je als professional vast kunt raken in je behandeling en geeft hij heldere en praktische tips en oefeningen om weer samen met je cliënt aan psychologische flexibiliteit te werken. Zowel aan die van jezelf als aan die van je cliënt. Hoewel Harris als één van de ACT goeroes gezien mag worden, pakt hij een bescheiden rol door te erkennen dat ook hij als therapeut vast kan raken. Vanuit het perspectief van de menselijke therapeut, met veel compassie en humor, neemt hij de lezers aan de hand op basis van zijn ervaring als therapeut als trainer.
Herkenbaar
‘Loskomen als je vastzit in ACT’ is een prettig leesbaar en inspirerend boek met veel praktijkvoorbeelden. De meest voorkomende valkuilen die Harris beschrijft zijn zeer herkenbaar, zowel in mijn eigen werk als in de verhalen van collega’s aan wie ik trainingen en supervisie geef. Twee belangrijke zaken die er mijns inziens uitspringen zijn het gebruik van de functieanalyse en de beschrijving van het proces zelf als context. Het maken van een functieanalyse wordt beschreven als essentiële stap om te zetten als je in de behandeling bent vastgelopen. Dit kan een open deur lijken binnen ACT – het hele model is immers gestoeld op de functionaliteit van gedrag in de context – maar toch maak ik het regelmatig mee tijdens opleidingen en supervisie dat deze stap onvoldoende of zelfs niet wordt genomen. ACT wordt dan zeker bij cliënten die al langere tijd vast zitten in onwerkzaam gedrag een set van trucjes of, zoals Harris het noemt, een onderdeel uit je gereedschapskoffer.
Geen gereedschapskoffer
In dat laatste schuilt echter wel een verwarring. Harris beschrijft het gebruik van ACT als een set losse technieken terecht als valkuil van therapeuten. Toch benadert hij ACT feitelijk als dusdanig door de functieanalyse het ‘ultieme instrument uit de gereedschapskoffer van ACT’ te noemen. Juist die integratie van het onderzoek naar werkzaamheid van gedrag en het stimuleren van creatieve hopeloosheid, in combinatie met metaforen en ervaringsgerichte interventies maakt ACT tot een procesgerichte behandeling én meer dan het toepassen van een reeks ervaringsgerichte oefeningen. Als trainer in ACT zou ik willen benadrukken dat het echt om een compleet veranderingsproces gaat en niet om een aantal losse ‘tools’.
Meerwaarde
Meerwaarde van dit boek zit wat mij betreft in het deel over vastzitten op het zelf. Dat is in mijn ervaring het meest lastige ‘te pakken’. Harris beschrijft drie type problemen met betrekking tot het zelf:
- Het gelabelde zelf (geconceptualiseerde zelf)
- Het onderontwikkelde zelf (cliënten die weinig/geen contact hebben met een gevoel van richting of zingeving)
- Het niet-verbonden zelf (weinig vermogen tot empathie)
Hoewel je er over kunt discussiëren of deze indeling recht doet aan de complexiteit van de invloed die identificatie met zelfbeelden heeft, geeft Harris een mooi alternatief voor het proces van zelf als context. Het zelf beschrijft hij als een observerende positie van waaruit je flexibel perspectief kan innemen. Die ‘uitgebreide’ definitie die hij aanhaalt komt van Steven Hayes (Hayes, 2011): ‘Zelf als context is het bij elkaar komen en de flexibele sociale uitbreiding van een cluster van deiktische relaties die het mogelijk maken om te observeren en beschrijven vanuit een perspectief of standpunt. Zelf als context maakt allerlei verschillende ervaringen mogelijk, zoals theory of mind, empathie, compassie, zelfcompassie, acceptatie, defusie en een transcendent zelf gevoel’. Deze manier van kijken naar het observerende, gewaarzijnde deel dat er altijd is, brengt duidelijk naar voren wat het ons kan brengen: relaties aangaan vanuit verbinding, op bewuste wijze keuzes in ons leven maken, vanuit zelfgekozen waarden.
Verdieping
Juist vanwege de verdieping is het boek vooral geschikt voor professionals die al bekend zijn met de grondbeginselen van ACT en die zich verder willen ontwikkelen in ACT door de spiegel naar zichzelf te richten. Voor hen biedt het boek de mogelijkheid om als therapeut te blijven leren, zelf flexibel te blijven en cliënten met nog meer aanwezigheid en afstemming te kunnen begeleiden bij hun worstelingen onderweg en meer in contact te zijn/brengen met in dit waardevolle leven.
Score
Over de recensent
Denise Mathijssen is NVRG erkend Systeemtherapeut, Opleider TTC en Supervisor en ACT -coach, -therapeut en -trainer.
Informatie
Titel:
Loskomen als je vastzit in ACT
Auteur/Redactie:
Russ Harris
Uitgever:
Bohn Stafleu van Loghum
ISBN:
9789036825320
Onderwerp:
ACT
Doelgroep:
Professionals die zich verder willen ontwikkelen in ACT
Beweringen en meningen, geuit in artikelen en mededelingen op de boekrecensiepagina’s van deze site, zijn die van de auteur(s) en niet (noodzakelijkerwijs) die van de VGCt.
