CGT effectief bij misofonie

Psychiater Arjan Schröder (AMC/GGZ inGeest) promoveerde op zijn onderzoeken naar misofonie. Wat zijn de belangrijkste conclusies uit zijn onderzoek?

Auteurs: Arjan Schröder & Saskia Mulder

Mensen met misofonie (letterlijk: haat van geluid) voelen irritatie, woede en walging bij het horen van geluiden veroorzaakt door andere mensen. Meestal betreft dit eet- en smakgeluiden, maar geluiden van neus ophalen, penklikken of typen kunnen dit soort emoties ook uitlokken. Mensen met misofonie hebben hier vaak al jaren veel last van, wat leidt tot problemen zowel privé als op het werk. Ze voelen zich geïsoleerd en ervaren veel onbegrip door de onbekendheid ervan. In zijn onderzoek richtte Arjan zich op drie vragen:

1. Wat is misofonie en hoe kunnen we dit definiëren?
2. Wat gebeurt er in het brein van iemand met misofonie als hij/zij geconfronteerd wordt met een misofoniegeluid?
3. Is het mogelijk om misofonie te behandelen en, zo ja, hoe?

Diagnostiek

Op basis van onderzoek publiceerde Arjan in 2013 psamen met zijn collega’s de diagnostische criteria voor misofonie als een psychiatrische stoornis. Deze criteria zien er als volgt uit:

1. De aanwezigheid of verwachting van een specifiek geluid geproduceerd door een mens (o.a. eetgeluiden, ademgeluiden), veroorzaakt een impulsieve aversieve fysieke reactie die begint met irritatie of walging en snel verandert in boosheid.
2. Deze boosheid initieert een diepgaand gevoel van verlies van zelfcontrole met zeldzame maar potentiële agressieve uitbarstingen.
3. De persoon erkent dat de boosheid of walging ten opzichte van de situatie of de uitlokkend prikkel excessief, onredelijk of buiten proportioneel is.
4. De persoon neigt ernaar de misofonische situatie te vermijden, of wanneer hij/zij het niet vermijdt en de confrontatie met de misofonische geluid situatie blijft aangaan, hij/zij dit doet met een intens gevoel van ongemak, boosheid of walging.
5. De boosheid, walging of vermijding van de persoon veroorzaakt significante stress (last van de boosheid of walging) of interfereert significant met het dagelijks leven. Bijvoorbeeld, de boosheid of walging maken het mogelijk moeilijk voor de persoon om belangrijke taken op het werk uit te voeren, om nieuwe vrienden te ontmoeten, aanwezig te zijn op school, of te interacteren met anderen.
6. De boosheid, walging of vermijding worden niet verklaard door een andere stoornis, zoals obsessief compulsieve stoornis (zoals walging bij iemand met een obsessie voor besmetting), of PTSS (vermijding van stimuli geassocieerd met een trauma gerelateerd aan dreigende dood, ernstige verwonding, of een bedreiging voor de fysieke integriteit van zelf of anderen).

Het brein

Onderzoek met behulp van electroencefalografie (EEG) toonde afwijkingen aan in de automatische geluidsprikkelverwerking bij misofoniepatiënten. In een onderzoek dat nog niet gepubliceerd is, waarin misofoniesymptomen werden uitgelokt in de MRI-scanner, werd gevonden dat patiënten daadwerkelijk woede en walging ervaren als ze geconfronteerd worden met een misofonische trigger. Hierbij vonden ze een hartslagversnelling en meer hersenactiviteit in het zogenaamde ‘salience’ netwerk.

CGT bij misofonie

Omdat misofonie een redelijke nieuwe stoornis is, is er nog weinig bekend over effectieve behandelmethoden. Tussen 2013 en 2016 zijn er echter zes casussen beschreven van mensen die baat hadden bij CGT (Bernstein et al., 2013, Dozier, 2015a, 2015b, McGuire et al., 2015, Reid et al., 2016). Schröder en zijn collega’s ontwikkelden en onderzochten een cognitief gedragstherapeutische behandeling voor misofonie³.

De kernsymptomen van misofonie zijn een overmatige focus op menselijke geluiden en de directe reactie daarom met een negatieve affectieve reactie. Dit zou veroorzaakt kunnen worden door een verstoorde aandachtscontrole en een verhoogd irritatie-niveau. Op deze twee kernsymptomen haakt de behandeling in.

Inhoud van de behandeling

De gesloten groepsbehandeling van acht sessies bestond uit een combinatie van vier technieken: ontspanningsoefeningen, taakconcentratie oefeningen, stimulusmanipulatie en contraconditionering. Met de taakconcentratie leren cliënten te focussen op iets anders dan de misofonische geluiden. Op deze manier wordt de aandachtsbias behandeld.

Om de negatief affectieve reactie – de ongecontroleerde boosheid en walging – te behandelen worden stimulusmanipulatie, contraconditionering en ontspanningsoefeningen gebruikt. Met stimulusmanipulatie leerden cliënten op de computer hun misofonietriggers te manipuleren. Ze gingen ze bewerken, bijvoorbeeld de toonhoogte veranderen of het in een ritme zetten. Dit kon het gevoel van controle verhogen. Contraconditionering werd gebruikt om een andere associatie met het geluid leren te maken. Door thuis op de computer bijvoorbeeld een filmpje te maken van chips eten dat geleidelijk over gaat in het beeld en geluid van in de sneeuw lopen (wat erg op elkaar lijkt), kon een nieuwe positieve koppeling gemaakt worden. Tot slot wordt bij irritatie vaak een verhoogde fysieke arousal gezien. Deze fysieke arousal zou verminderd kunnen worden door ontspanningstechnieken te gebruiken. Mensen leerden zichzelf gerust te stellen in misofonische situaties.

Naast de CGT-behandeling ontvingen cliënten ook psychomotore therapie.

De effectiviteit van de behandeling

Deze CGT-behandeling werd in een pilot onderzocht onder zeven patiënten. Nadat deze resultaten veelbelovend waren, werd een groter onderzoek onder 90 patiënten gestart naar de effecten van de behandeling, waarbij patiënten vanaf een wachtlijst na gemiddeld 29 weken aan de behandeling begonnen (een zogenaamd wachtlijst-controleonderzoek).

48% van de cliënten bemerkten aan het einde van de behandeling een grote of zeer grote vooruitgang. Dit kwam overeen met een verbetering van minimaal 30% op het gebied van hun misofonische klachten, wat in de psychiatrie vaak gezien wordt als een goede reactie op de behandeling. Dit was een significante vermindering. Er was een daling van gemiddelde 4.5 op de vragenlijst die deze klachten meet. Ze gingen van een matig ernstige misofonie naar een milde misofonie. Bij milde misofonie interfereren de klachten niet langer met het sociale en beroepsmatige leven en zijn ze niet langer storend. Ook zijn cliënten dan weer in staat activiteiten de ondernemen en is vermijding minimaal. In de wachtlijstcontroleconditie werd er geen afname van klachten waargenomen. Mensen met ernstige klachten en mensen die walging ervoeren, bleken meer baat te hebben bij de therapie.

Natuurlijk is meer onderzoek nodig om te onderzoeken hoe effectief CGT bij misofonie is. Deze studie kende een aantal tekortkomingen, zoals het ontbreken van een gerandomiseerde controlegroep en van een follow-up meting. Verder zou het ook mogelijk zijn dat het behandeleffect groter is bij een intensievere therapie. Echter, de resultaten van dit onderzoek wijzen wel in de richting van een mogelijk effect van cgt op misofonie.

Bronnen

• Schröder, A, Vulink, N, & Denys, D. (2013). Misophonia: diagnostic criteria for a new psychiatric disorder. PLoS One, 8(1), e54706.
  Dit artikel is hier via open access gratis beschikbaar.
• Schröder, A, van Diepen, R, Mazaheri, A, Petropoulos-Petalas, D, Soto de Amesti, V, Vulink, N, & Denys, D. (2014). Diminished n1 auditory evoked potentials to oddball stimuli in misophonia patients. Frontiers in Behavioral Neuroscience, 123. Doi: https://doi.org/10.3389/fnbeh.2014.0012
  Dit artikel is hier via open access gratis beschikbaar.
• Schröder, AE, Vulink, NC, van Loon, AJ, & Denys, DA. (2017). Cognitive behavioral therapy is effective in misophonia: An open trial. Journal of Affective Disorders, 217, 289-294. Doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.jad.2017.04.017