Patiënten met schizofrenie staan niet los van hun omgeving. De familiekring is een belangrijke factor voor het verloop van de stoornis, de symptomen en het voorkomen van terugval. Hoe effectief familie-interventies precies zijn als het gaat om het voorkomen van terugval bij psychose, blijkt uit een literatuuronderzoek van Rodolico en collega’s.
Een aantal decennia terug werd de directe familiekring van een patiënt nog wel eens beschouwd als de oorzaak van de ontwikkeling van schizofrenie. Gelukkig is dat verleden tijd. Tegenwoordig zien we familie juist als krachtig onderdeel om verergering van schizofreniesymptomen bij de patiënt tegen te gaan. Er bestaan dan ook tal van familie-interventies met gevarieerde behandelfocus, gebaseerd op verschillende onderliggende theoretische modellen. In veel interventies zit een element van psycho-educatie en is er aandacht voor emotie-expressie. Verschillen zitten bijvoorbeeld in het aanleren van gedragsvaardigheden aan familieleden onderling, crisismanagement en technieken uit de systeemtherapie.
Vergelijking tussen familie-interventies
Interventies verschillen daarnaast van elkaar als het gaat om het wel of niet includeren van de patiënt zelf in de interventie en het wel of niet aanbieden van psycho-educatiemateriaal aan zowel de patiënt als diens familie. Hoewel er dus verschillende soorten familie-interventies bestaan, zijn deze nog niet eerder met elkaar vergeleken. Volgens Rodolico en collega’s daarom hoog tijd om middels een literatuuronderzoek familie-interventies voor schizofrenie te vergelijken op terugvalpercentage en effectiviteit. Zij vergeleken hierbij familie-interventies gebaseerd op psycho-educatie met de patiënt, zonder de patiënt, crisisgeoriënteerde psycho-educatie, gedragstraining en systeemgeoriënteerde familie-interventies.
Psycho-educatie binnen de familie is veelbelovend
Uiteindelijk konden 90 studies worden geïncludeerd in het literatuuronderzoek. In vergelijking met de gebruikelijke medicamenteuze behandeling, bleek de meerderheid van de familie-interventies na 12 maanden effectiever in het verminderen van het terugvalpercentage onder patiënten met schizofrenie. Dit gold echter niet voor een combinatie van crisisgeoriënteerde familie psycho-educatie en gedragstraining van één of twee sessies. Opvallend was dat familie psycho-educatie op zichzelf het meest effectief was in het verminderen van het percentage terugval (10 procent). Dit werd gevolgd door systeemgeoriënteerde familie-interventies (16 procent) en een combinatie van familie psycho-educatie en vaardigheidstraining in wederzijdse steun tussen gezinsleden (17 procent).
Psycho-educatie waarbij de patiënt betrokken wordt blijkt effectiever dan medicamenteuze behandeling voor algehele symptoomvermindering. Voor positieve symptomen is een combinatie van familie psycho-educatie met het aanleren van gedragsvaardigheden effectiever dan medicamenteuze behandeling. Familie-interventies die de bredere omgeving van de patiënt betrekken (community based) zijn het effectiefst voor negatieve symptoomvermindering.
Wat zou een oorzaak kunnen zijn dat enkel psycho-educatie binnen de familie zo effectief is voor het verminderen van terugval in vergelijking met andere interventies? De onderzoekers vermoeden dat meer complexe interventies bestaan uit strategieën of vaardigheden die, vanuit het perspectief van de patiënt, lastig aan te leren zijn. Ook kunnen families simpelweg minder gemakkelijk meedoen aan een meer veeleisende interventie.
Simpele interventies kunnen ook een verschil maken
Op basis van hun meta-analyse concluderen Rodolico en collega’s dat familie-interventies in het algemeen effectief zijn om terugval te verminderen bij patiënten met schizofrenie. Hoopgevend is ook dat een relatief korte en kosteneffectieve interventie gebaseerd op enkel familie psycho-educatie al meerwaarde heeft. In de context van bijvoorbeeld families met beperkte middelen kan dit een simpel maar effectief middel zijn om het risico op terugval onder patiënten met schizofrenie te verminderen.
Bron
- Rodolico, A., Bighelli, I., Avanzato, C., Concerto, C., Cutrufelli, P., Mineo, L., … & Leucht, S. (2022). Family interventions for relapse prevention in schizophrenia: A systematic review and network meta-analysis. The Lancet Psychiatry. https://doi.org/10.1016/S2215-0366(21)00437-5
