Zowel de individuele online- als de face-to-face-groeps-Mindfulness-Based cognitieve therapie (MBCT) is effectief in het verminderen van angst en depressieve klachten bij kankerpatiënten. Dat is de conclusie van de recent uitgevoerde BeMind-studie. De resultaten van deze studie zijn in augustus verschenen in het Journal of Clinical Oncology.
Auteur: Melanie Schellekens & Marije van der Lee (Helen Dowling Instituut)
Angst en depressieve klachten bij kanker
Vanaf 2025 zullen er wereldwijd ieder jaar 20 miljoen mensen worden gediagnosticeerd met kanker. Een derde van deze groep mensen met kanker ervaart psychische klachten, zoals angst en depressieve klachten. Wat betreft psychiatrische stoornissen heeft 15% van de kankerpatiënten een depressie en 10% een angststoornis. Interventies gebaseerd op mindfulness, zoals MBCT, blijken effectief in het verminderen van angst- en depressieve klachten bij mensen met kanker.
Voor een deel van de patiënten is het echter lastig om op vaste tijden naar een locatie af te reizen voor de behandeling. Als alternatief is een onlinevariant van MBCT makkelijk toegankelijk; patiënten kunnen vanuit thuis en in hun eigen tijd deelnemen. Daarom heeft het Helen Dowling Instituut een online-MBCT-variant ontwikkeld in 2010. Uit eerder onderzoek is gebleken dat deze interventie ernstige vermoeidheid na kanker kan verminderen. De effecten van online MBCT is echter nooit samen onderzocht met een face-to-face-MBCT-behandeling.
BeMind-studie
Onder leiding van dr. Marije van der Lee (Helen Dowling Instituut) en prof. Anne Speckens (Radboudumc, Centrum voor Mindfulness) onderzochten promovendi Félix Compen en Else Bisseling 245 kankerpatiënten met verschillende tumortypen, in verschillende stadia, maar allemaal met psychische klachten.
Van deze groep deelnemers had 28% een depressie en/of angststoornis. Deze patiënten werden geloot over drie groepen: individueel op afstand begeleide online-MBCT, face-to-face-groeps-MBCT of een wachtlijst-controlegroep waarin patiënten gebruikelijke zorg ontvingen naar eigen keuze.
Interventies
De face-to-face-groeps-MBCT is een geprotocolliseerde interventie die bestaat uit 8 wekelijkse sessies van 2,5 uur en een oefendag tussen sessie zes en zeven. Gedurende de sessies ontwikkelen deelnemers mindfulnessvaardigheden om meer inzicht en grip te krijgen op hun klachten. In de online-MBCT werd hetzelfde protocol gehanteerd en vond er wekelijkse contact via de e-mail plaats tussen patiënt en therapeut. Op een beveiligde website konden deelnemers de informatie en oefeningen vinden.
Online én face-to-face effectief
De mate van psychische klachten bleef gelijk in de wachtlijst-controlegroep die gebruikelijke zorg ontvingen, maar daalde significant na face-to-face- en online-MBCT. Ook de mate van angst voor terugkeer van kanker en rumineren nam af terwijl mindfulnessvaardigheden en positieve mentale gezondheid verbeterden na beide mindfulnessinterventies. Voortijdig stoppen met de interventie kwam vaker voor in de online-MBCT dan in de face-to-face-groep, maar online-MBCT was daardoor niet minder effectief.
Langetermijneffecten
Promovenda Linda Cillessen heeft vervolgens naar de effecten op de lange termijn gekeken. In zowel de online- als de face-to-face-MBCT namen angst en depressieve klachten nog verder af in de negen maanden na het einde van de behandeling. Een verklaring hiervoor kan zijn dat deelnemers na de interventie de mindfulnessoefeningen blijven doen. Eerder onderzoek heeft namelijk laten dat wanneer mensen meer oefenen, ze meer baat hebben bij MBCT.
Bovendien lieten de resultaten zien dat na de onlinebehandeling de klachten meer afnamen dan na de face-to-face-MBCT. Dit zou kunnen komen doordat er vanaf de start van de online-MBCT een groter beroep wordt gedaan op de zelfstandigheid van de deelnemers. Ze hebben geen steun van de groep. Bovendien kunnen onlinedeelnemers de informatie en oefeningen tot zich nemen op een moment dat hun goed uitkomt.
Beide kunnen ertoe bij dragen dat mensen de informatie beter in zich opnemen en meer mindfulness beoefenen. Deze langetermijnresultaten zijn gepubliceerd in ACTA Oncologica.
Toekomst
Kortom, zowel face-to-face-groeps-MBCT als individuele online-MBCT zijn effectief in het verminderen van psychische klachten bij kanker. Ook bij de groep patiënten die bij de start een psychiatrische stoornis hadden, namen de psychische klachten af. In de periode na de behandeling blijkt online-MBCT zelfs meer te helpen dan de groepen op locatie.
Momenteel wordt verder uitgezocht of de behandelingen ook kosteneffectief zijn. Bovendien moet vervolgonderzoek uitwijzen of een combinatie van online- en groeps-MBCT (ook wel blended care genoemd) ook effectief is en kan helpen om uitval tijdens de behandeling te verminderen.
Via de HDI-website kun je links naar beide artikelen vinden.
