In de rubriek ‘Uit de praktijk’ in de VGCt nieuwsbrief delen leden verhalen uit hun dagelijkse behandelpraktijk. Voor nieuwsbrief van december 2016 interviewden we Corma Poelen. Zij is psycholoog bij Arkin en cgt-er i.o. en past FACT toe bij zwerfjongeren. Hoe gaat dat in zijn werk?
Auteur: Mariette Lammers
‘Binnen ons FACT-jeugdteam verlenen wij zorg aan jongeren tussen 14 en 23 jaar die op meerdere levensgebieden zijn vastgelopen. Een deel van hen heeft geen vaste woon- en verblijfplaats. Ons
team is een samenwerking vanuit de geestelijke gezondheidszorg, de LVB-sector/jeugdzorg en de maatschappelijke opvang.
FACT
Assertive Community Treatment (ACT) en het daarvan afgeleide Flexible ACT (FACT) zijn organisatiemodellen voor de behandeling van mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen en bijkomende problematiek op andere levensgebieden. Het doel van FACT is om met de cliënt te werken naar functioneel herstel. De kracht van FACT is onder meer het geïntegreerd zorgaanbod, de combinatie van langdurig individueel casemanagement en intensieve teamzorg, een outreachende werkwijze, de vaste structuren voor overleg en de multidisciplinaire teamsamenstelling. Daarom wordt FACT inmiddels ook ingezet bij andere doelgroepen, zoals mensen met een licht verstandelijke beperking, de forensische doelgroep en jeugd.
Dakloos
Dak- en thuisloze jongeren zijn jongeren onder de 23 met meervoudige problemen die feitelijk* of residentieel** dakloos zijn. Veel van deze jongeren zwerven van de ene plek naar de andere of leven daadwerkelijk op straat voordat zij in de maatschappelijke opvang terecht komen. Binnen de maatschappelijke opvang zijn verschillende opvangvormen beschikbaar. Vaak is er naast dakloosheid sprake van een verscheidenheid aan andere sociaal- maatschappelijke problemen zoals schulden, schooluitval, onverzekerd zijn en dergelijke. Ook komen psychische klachten meer dan gemiddeld voor in vergelijking met niet dak- en thuisloze jongeren. In de voorgeschiedenis van deze jongeren zien we verschillende risicofactoren, zoals traumatische gebeurtenissen binnen het gezin van herkomst. Door de dak- en thuisloosheid verkeren zij vaak nog langere tijd in onveilige situaties.
Bundeling van kennis
Binnen ons team werken een psychiater, kinder- en jeugdpsychologen, systeemtherapeuten, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, een verpleegkundig specialist, maatschappelijk werkers, een jobcoach en een ervaringsdeskundige. De kennis van verschillende sectoren wordt gebundeld rondom de behandeling en begeleiding van deze jongeren. Door de korte lijnen kan er snel gebruik gemaakt worden van een geschikt (behandel)aanbod. Zo voorkomen we dat dak- en thuisloze jongeren het vertrouwen verliezen doordat ze met veel verschillende afzonderlijke instanties te maken hebben. Tot slot is er ook geen knip in de hulpverlening wanneer een jongere de leeftijd van 18 jaar bereikt.
Behandeling
De behandeling van de jongeren kan op verschillende plekken zijn. Soms zien we jongeren in de opvang, soms op een andere afgesproken plek en soms bij vrienden of kennissen. Ook komen zij, zodra dit haalbaar is, zoveel mogelijk bij ons op kantoor. Een goed voorbeeld is een jongere in de opvang met posttraumatische stressklachten waarbij het eerste deel van de behandeling op kantoor plaatsvond en de exposure samen met haar op straat. De resultaten zijn per individu verschillend. We hebben vaak gehoord dat de jongeren de vertrouwensrelatie, het langdurige contact gericht op hun eigen doelen hen erg onbekend is, maar heel waardevol. Mijn rol als psycholoog bestaat veelal uit het uitvoeren van diagnostiek en behandeling van psychische/psychiatrische klachten. Ook bestaat een deel van mijn taken uit casemanagement. Veel tijd gaat zitten in het contact maken en het opbouwen van een werkrelatie met de jongeren.
CGT
Wat je met CGT kunt doen is in mijn ogen erg afhankelijk van de situatie waarin de jongere zich bevindt. Mijn inziens zijn cognitief gedragstherapeutische behandelprogramma’s pas goed toepasbaar wanneer de sociaal- maatschappelijke stressoren (bijv. het ontbreken van een slaapplek) zijn verminderd. Wanneer een jongere meer stabiliteit en veiligheid ervaart en er een werkrelatie tot stand gebracht is, biedt CGT een mooi middel om de jongeren te helpen op weg naar functioneel herstel. Tot dit moment zullen prioriteiten gesteld moeten worden in de behandeldoelen om te bepalen wat als eerste opgepakt kan en moet worden. Ik denk dat de CGT-opleiding een goede basis biedt om op verder te bouwen. Bij deze doelgroep is vaak sprake van ingewikkelde problematiek en veel comorbiditeit. Lastig is soms dat verschillende delen van de CGT-opleiding erg specialistisch zijn waardoor je veel leert over een specifiek onderwerp terwijl je bij deze doelgroep moet beschikken over een veelheid aan
technieken en kennis.
Kracht
Wat vanaf het begin af aan indruk op mij heeft gemaakt is de kracht van de jongeren. Ondanks alle tegenslagen die zij hebben gehad, zijn zij net als alle jongeren in deze levensfase gericht op de toekomst en de doelen die zij willen bereiken. Ik moet hierbij denken aan een meisje dat we in behandeling hadden met wie we werkten aan het verminderen van haar posttraumatische stressklachten en het verbeteren van haar emotieregulatie-vaardigheden. Zij was uiteindelijk in staat om voor zichzelf te kiezen, ondanks de onrust die haar familie en netwerk haar bleef geven. Zij wist heel goed hoe zij zaken moest aanpakken maar had eerst het vertrouwen in zichzelf niet. Het was indrukwekkend om te zien hoe haar zelfvertrouwen steeds sterker werd.’
Lees ook het artikel ‘Is een FACT-jeugdteam de oplossing voor het ontbreken van passende hulp aan zwerfjongeren binnen de geestelijke gezondheidszorg?’ van Corma Poelen.
* Feitelijk dakloze jongeren zijn jongeren die voor hun overnachting vooral aangewezen zijn op straat, op een kortdurend verblijf in laagdrempelige opvangvoorzieningen of een tijdelijk onderkomen bij familie, vrienden of kennissen.
** Residentieel dakloze jongeren zijn jongeren zonder eigen woonruimte, die zelfstandig ingeschreven staan bij een instelling voor maatschappelijke opvang, zoals zwerfjongerenpensions en nachtopvang.
