Depressie is een stoornis die vaak terugkeert en gepaard gaat met een substantiële ziektelast voor zowel het individu als de maatschappij. Gezien de hoge terugvalpercentages, vooral bij een geschiedenis met meerdere depressies, is terugvalpreventie van groot belang. Onder leiding van prof. dr. Bockting en dr. H. Burger (AMC/RuG) heeft Nicola Klein zich in haar proefschrift gericht op hiaten in de kennis omtrent terugvalpreventie voor depressie.
Auteur: Nicola Klein
Beperkte prestatie risicotaxatie-instrument
Een eerste doel van het onderzoek was het ontwikkelen en valideren van een instrument waarmee het risico op terugval voor een individu voorspeld kan worden aan de hand van bekende voorspellers, waaronder het aantal voorgaande depressieve episoden en residuele depressieve klachten. Hoewel het instrument wel in staat was om terugval te voorspellen, bleek de overkoepelende prestatie van het model te zwak. Er zijn dan ook meer studies nodig voordat het geïmplementeerd kan worden in de klinische praktijk.
Overtuigingen en antidepressivagebruik
Vervolgens werd gekeken naar overtuigingen die mogelijk een rol spelen bij gebruik van antidepressiva door mensen die hersteld zijn van meerdere depressies. Het voortzetten van antidepressiva is één van de mogelijke opties om terugval te voorkomen. Veel mensen zijn echter niet medicatietrouw of willen hun medicatie afbouwen. Het is dan ook belangrijk om te kijken of er factoren zijn die gerelateerd zijn aan het gebruik van antidepressiva en het succesvol afbouwen ervan.
Stressvolle levensgebeurtenissen werden het meest genoemd als waargenomen oorzaak van depressie. Meest helpend bij het herstel van depressie was antidepressiva. Overtuigingen over de oorzaak van depressie en herstel bleken echter niet voorspellend te zijn voor het gebruik van antidepressiva (medicatietrouw, dosering en succesvol afbouwen).
Terugvalpreventiestrategieën
Alhoewel in de laatste decennia psychologische behandelingen zijn ontwikkeld die effectief zijn in het voorkomen van depressieve terugval, blijft onduidelijk in hoeverre deze psychologische behandelingen een alternatief kunnen bieden voor het voortzetten van antidepressiva. Bovendien is niet duidelijk of het toevoegen van een psychologische behandeling aan antidepressiva zorgt voor additionele bescherming.
Deze vragen werden in een 3-armige gerandomiseerde trial onderzocht gericht op preventieve cognitieve therapie (pct). Deze therapie bestaat uit acht sessies en gebruikt technieken vanuit de cognitieve therapie om negatieve overtuigingen te identificeren en uit te dagen, positief affect te activeren en een terugvalpreventieplan te maken. Omdat de middelen in de klinische praktijk vaak schaars zijn, werd daarnaast onderzocht of de internetversie van pct (mobiele cognitieve therapie, m-ct) met minimale therapeutondersteuning beschermde tegen terugval over 24 maanden.
Het toevoegen van PCT aan antidepressiva zorgde voor een relatieve risicoreductie van depressieve terugval van 41% over 24 maanden vergeleken met antidepressiva alleen. Het voortzetten van antidepressiva bleek geen betere of slechtere resultaten te geven dan PCT terwijl werd afgebouwd met antidepressiva over 24 maanden. De internetversie van PCT (M-CT met minimale therapeutondersteuning) toegevoegd aan reguliere zorg bleek niet effectief te zijn over 24 maanden vergeleken met alleen reguliere zorg. Mogelijk is meer ondersteuning door een therapeut een essentieel onderdeel in het voorkomen van terugval.
Klinisch effectief maar ook kosteneffectief?
Naast onderzoek naar de effectiviteit is het van belang om ook te kijken naar de kosten en baten van specifieke interventies. De combinatie antidepressiva en PCT bleek kosteneffectief in vergelijking met antidepressiva alleen: het zorgde voor lagere kosten en een significante verbetering in depressievrije dagen. In een budget impact analyse werd geschat dat een implementatie van deze combinatie in het Nederlandse zorgsysteem zou resulteren in een kostenreductie van 95 miljoen euro.
Ook het voortzetten van antidepressiva bleek kosteneffectief wanneer het vergeleken werd met PCT terwijl antidepressiva werd afgebouwd: het zorgde voor lagere kosten en een verbetering in depressievrije dagen (alhoewel dit laatste niet significant was). Implementatie ervan zou neerkomen op een geschatte kostenreductie van 83 miljoen euro. M-CT bleek niet kosteneffectief.
Toepassen?
Het toevoegen van PCT aan antidepressiva is van toegevoegde waarde voor mensen die hersteld zijn van meerdere depressies. Voor patiënten die absoluut willen afbouwen met antidepressiva, kan face-to-face PCT na herstel met antidepressiva een goede oplossing zijn. Belangrijk is dan wel om te realiseren dat het afbouwen gepaard kan gaan met een tijdelijke toename van klachten in de eerste maanden en extra kosten. Zie voor meer informatie www.voorkomdepressie.nl.
Zie hier voor het volledige proefschrift.
