Waarom is er weinig verschil in effectiviteit tussen psychotherapievormen?

Wat denk jij?

door VGCt
5 minuten leestijd

Elly Plooij-van Gorsel nam op 5 oktober afscheid als voorzitter van het NIP. Voorafgaand aan haar daadwerkelijk afscheid vond een symposium plaats waarbij diverse sprekers hun licht wierpen op ‘de waarde van psychologische interventies’. 

Auteur: Saskia Mulder

Elly Plooij-van Gorsel nam op 5 oktober afscheid als voorzitter van het NIP. Voorafgaand aan haar daadwerkelijk afscheid vond een symposium plaats waarbij diverse sprekers hun licht wierpen op ‘de waarde van psychologische interventies’.

Pim Cuijpers: common factors van psychotherapie?

Een van deze sprekers was Pim Cuijpers. Naast informatie over effectiviteit van psychotherapie, ging hij ook in op het fenomeen common factors in psychotherapie. Eerst gaf hij een overzicht van de effectgroottes van verschillende psychotherapieën voor depressie, zoals te zien is in tabel 1.

Tabel 1
Overzicht effectgrootte psychotherapie bij depressie

 Aantal studiesSMDNNT
Alle vormen van psychotherapie325.635
Steunende therapie19.585
CGT192.704
Gedragsactivatie20.943
Probleem oplossende therapie (PST)27.774
3e generatie therapie18.774
IPT25.605
Psychodynamische therapie11.408
Andere vormen57.684

SMD= standard mean difference: < 0.5 = klein, < .8= medium, > .8 = groot
NNT= number needed to treat (aantal personen te behandelen voor 1 effectieve behandeling)

Tabel 1 geeft dus een overzicht van de effectiviteit van de verschillende soorten psychotherapieën bij depressie, zonder ze met elkaar te vergelijken. Vervolgens presenteerde Cuijpers de resultaten van een meta-analyse waarin diverse vormen van psychotherapie bij milde tot matige depressie naast elkaar werden gelegd en onderzocht hij de verschillen in effectiviteit, zie tabel 2. Hier werd ook onderzocht of de ene therapie significant beter werkt dat de andere therapie. Uit de resultaten bleek dat er eigenlijk nauwelijks verschillen in effectiviteit tussen de diverse vormen van therapie zijn.

Tabel 2
Overzicht verschil in effect tussen therapieën

 Aantal studiesCohens d
CGT vs alle andere56.03
Steunende vs alle andere20-.17*
Gedragsactivatie vs alle andere21.14
Psychodynamische vs alle andere16-.07
PST vs alle andere7.40
IPT vs alle andere8.21*
Sociale vaardigheidstraining vs alle andere7.05

Cohens d < 0.5 = klein, < .8= medium, > .8 = groot

Mogelijke verklaringen

Wat wil dat nou zeggen? Maakt het eigenlijk niks uit welke vorm van psychotherapie een depressieve cliënt volgt? Daarover speculeerde Cuijpers. Hij noemt als mogelijkheid dat het effect bepaald wordt door de zogenaamde common factors zoals de therapeutische alliantie, geloof in behandeling en/of een duidelijk rationale voor de cliënt die de klachten verklaart. Momenteel wordt dit onderzocht.

Ook noemt hij dat het effect mogelijk met name loopt via verschillende mediatoren of door moderatoren. Bijvoorbeeld: wanneer een depressieve cliënt leert actiever te zijn door gedragsactivatie, kan hij zich daarvoor beter gaan voelen. Echter, als deze cliënt geen gedragsactivatie had ontvangen maar klassieke CGT, en geleerd had helpende gedachten te formuleren, was hij zich ook beter gaan voelen. Kortom, psychotherapie heeft mogelijk verschillende werkende mechanismen die allen hun effect hebben op ‘dezelfde klacht’.

Dat er geen verschil gevonden wordt tussen verschillende therapievormen kan ook nog een puur methodologische kwestie zijn, zegt Cuijpers. De statistische power om verschillen tussen therapievormen te vinden moet erg groot zijn, met andere woorden, je hebt heel veel proefpersonen nodig om kleine (maar significante) verschillen tussen therapievormen aan te tonen. Zou dit de verklaring zijn?

Wat werkt voor wie

Persoonlijk vraag ik me af of zou het zo zijn dat bepaalde groepen mensen baat hebben bij specifieke vormen van psychotherapie? Bij de ene cliënt werkt CGT en bij de andere cliënt werkt een psychodynamische therapie. Overall vindt je dan geen verschillen in effectiviteit tussen de verschillende vormen (maar op individueel niveau wellicht wel).

Misschien ook interessant voor jou