Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT) kan een effectieve behandeling zijn voor patiënten met chronische, therapieresistente depressie. Dit concludeert Mira Cladder-Micus naar aanleiding van haar promotieonderzoek. De werking ervan verloopt mogelijk via een afname in rumineren en een toename in zelfcompassie en mindfulnessvaardigheden.
Auteur: Mira Cladder-Micus
MBCT
MBCT is een relatief nieuwe behandeling voor depressie. MBCT is gebaseerd op Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR), een 8-weeks programma dat in de late jaren ’70 door Jon Kabat-Zinn is ontwikkeld voor mensen met chronische pijn en somatisch onverklaarbare lichamelijke klachten. In MBCT worden meditatietechnieken met CGT gecombineerd. Hierdoor leren patiënten om met een accepterende, niet-oordelende houding aandacht te besteden aan hun ervaring in het huidige moment. Patiënten leren zo de samenhang tussen negatieve gedachten, gevoelens en lichamelijke symptomen te begrijpen. Hierdoor worden patiënten zich bewuster van hun negatieve overtuigingen en niet-helpende reacties hierop. In tegenstelling tot CGT ligt het accent echter niet op het uitdagen of evalueren van gedachten, maar op observeren, accepteren en loslaten. De nadruk ligt op samen oefenen, niet op praten of nadenken over gedachten. MBCT is ervaringsgerichter dan cgt en kan een andere ingang bieden om te leren omgaan met negatieve gedachten.
Effectief
Mira Cladder-Micus onderzocht de effectiviteit van MBCT voor patiënten met chronische, therapieresistente depressie. Hun behandelmogelijkheden zijn vaak beperkt: de standaardbehandelingen werken onvoldoende en verdere medicatiestappen hebben vaak veel bijwerkingen. De meerwaarde van MBCT bij deze patiënten ligt in de meer ervaringsgerichte aanpak met een focus op acceptatie.
Chronisch en therapieresistent
Als een depressie langer dan twee jaar duurt spreekt men van een chronische depressie. Dit is bij ongeveer 20% van alle depressieve patiënten het geval. Daarnaast zijn er veel patiënten bij wie bestaande behandelingen niet voldoende helpen. Deze patiënten worden ‘therapieresistent’ genoemd.
Cladder-Micus vergeleek bij 106 chronisch, therapieresistente patiënten MBCT met de gebruikelijke behandeling. Een kwart van hen had moeite de MBCT af te ronden. Voor de overige driekwart bleek de behandeling effectief: depressieve klachten namen af en kwaliteit van leven steeg in vergelijking met de controlegroep. Ook op basis van psychiatrische interviews bleek dat het (gedeeltelijke) remissiepercentage hoger lag in de MBCT-groep. Met name patiënten die veel rumineerden leken baat te hebben bij MBCT.
Werkingsmechanismen
Mira Cladder-Micus keek ook naar de mogelijke werkingsmechanismen van MBCT. Welke factoren veranderen specifiek door MBCT? En wat leren patiënten die al in remissie zijn van MBCT? Bij patiënten met een chronische, therapieresistente depressie bleek MBCT te zorgen voor een afname in rumineren en een toename in zelfcompassie en mindfulnessvaardigheden. In een tweede studie werd bovendien gevonden dat MBCT zorgt voor minder cognitieve reactiviteit bij depressieve patiënten in remissie. Cognitieve reactiviteit relateert aan de snelheid waarop een lichte slechte stemming negatieve cognities uitlokt. Na de MBCT leek dit minder vaak te gebeuren. Dit zou kunnen verklaren waarom MBCT de kans op terugval verkleint.
Klinische implicaties
De resultaten van het onderzoek laten zien dat MBCT voor sommige chronische, therapieresistente depressieve patiënten een zinvolle en effectieve behandeling is. Kleine successen kunnen voor deze groep al veel betekenen. Hoewel het belangrijk is om deze resultaten te bevestigen in vervolgonderzoek, is het de moeite waard om een behandeling met MBCT te overwegen. Een gekwalificeerde MBCT-trainer is hiervoor wel een essentiële voorwaarde (zie hier voor een overzicht van gekwalificeerde mindfulness-trainers).
Mira Cladder Micus werkt momenteel als post-doc onderzoeker aan een nieuwe studie om verder te onderzoeken of MBCT met name goed werkt voor depressieve patiënten die veel rumineren. Haar volledige proefschrift is hier gratis te downloaden. Meer informatie over mindfulness-based interventies vind je hier.
Bronnen
- Cladder-Micus, M. B., Vrijsen, J. N., Becker, E. S., Donders, R., Spijker, J., & Speckens, A. E. (2015). A randomized controlled trial of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT) versus treatment-as-usual (TAU) for chronic, treatment-resistant depression: study protocol. BMC psychiatry, 15(1), 275.
- Cladder‐Micus, M. B., Speckens, A. E., Vrijsen, J. N., T. Donders, A. R., Becker, E. S., & Spijker, J. (2018). Mindfulness‐based cognitive therapy for patients with chronic, treatment‐resistant depression: A pragmatic randomized controlled trial. Depression and anxiety, 35(10), 914-924.
- Cladder-Micus, M. B., Van Aalderen, J., Donders, A. R. T., Spijker, J., Vrijsen, J. N., & Speckens, A. E. M. (2018). Cognitive reactivity as outcome and working mechanism of mindfulness-based cognitive therapy for recurrently depressed patients in remission. Cognition and Emotion, 32(2), 371-378.
- Cladder-Micus, M. B., Becker, E. S., Spijker, J., Speckens, A. E., & Vrijsen, J. N. (2019). Effects of Mindfulness-Based Cognitive Therapy on a Behavioural Measure of Rumination in Patients with Chronic, Treatment-Resistant Depression. Cognitive Therapy and Research, 1-13.
Een Nederlandstalige handleiding MBCT:
- Segal, Z. V., Williams, J. M. G., & Teasdale, J. D. (2013). Mindfulness en cognitieve therapie bij depressie. Nieuwezijds.
