De overlap tussen PTSS en persoonlijkheidsstoornissen in de klinische populatie is hoog. Dit lijkt vooral te gelden voor de borderline persoonlijkheidsstoornis. Grofweg 25-30% van de patiënten met PTSS voldoet namelijk ook aan de criteria voor borderline. Toch zijn de behandelingen voor beide ziektebeelden nog sterk verschillend. Karin Kolthof (Psychotrauma Expertise Centrum, PSYTREC; Sinai centrum Amersfoort) en collega’s onderzochten de effecten van een kortdurende, intensieve traumabehandeling bij patiënten met PTSS en een comorbide borderline persoonlijkheidsstoornis.
Het is al langer bekend dat PTSS en borderline, maar ook andere persoonlijkheidsstoornissen, sterk met elkaar samenhangen. Uit eerder onderzoek blijkt dat tussen de 30-70% van de borderlinepatiënten tevens voldoet aan de ‘vereisten’ voor een PTSS-diagnose. Experts suggereren dan ook dat PTSS en borderline gezien kunnen worden als gerelateerde stoornissen op een continuüm van traumatische syndromen. Wat begint met traumatische ervaringen in de kindertijd kan zich door toenemende problematiek in het leven verder ontwikkelen tot PTSS en zelfs borderline. Richtlijnen voor behandeling verschillen echter sterk. Waar bij PTSS acht tot twaalf sessies traumagerichte CGT of EMDR worden aanbevolen, ligt de nadruk bij borderline juist niet op kortdurende behandeling maar op langdurige psychotherapie. Uit een recente meta-analyse blijkt echter dat patiënten met PTSS en comorbide borderline baat hebben bij een traumagerichte behandeling.
Interessant! Des te opvallender is dat het aantal studies waarbij is gekeken naar traumagerichte CGT als stand-alonebehandeling voor patiënten met PTSS en comorbide borderline op één hand is te tellen. Een studie uit 2020 onderzocht het effect van exposure en EMDR bij 72 patiënten uit deze groep en de conclusie was dat zowel PTSS- als borderlinesymptomen significant waren afgenomen direct na de behandeling. In deze en andere onderzoeken zijn er echter geen follow-updata. Borderline is in sommige gevallen zelfs een exclusiecriterium voor deelname aan de studie. Genoeg reden voor Kolthof en collega’s om juist te focussen op de PTSS- en borderlinesymptomen tot twaalf maanden na afloop van een kortdurende traumagerichte behandeling.
Kortdurend loont op langere termijn
Voor deze studie werden 45 patiënten met zowel PTSS als borderline geïncludeerd. Tijdens twee periodes van vier dagen per week ondergingen de patiënten in de ochtend anderhalf uur een prolonged exposure (PE) behandeling en in de middag anderhalf uur EMDR. Tijdens PE werden de patiënten herhaaldelijk geconfronteerd met traumatische herinneringen en daaraan gerelateerde stimuli. EMDR werd op de gebruikelijke manier uitgevoerd, maar zonder emotieregulatie- en ontspanningsoefeningen voorafgaand of tijdens de behandeling. PTSS- en borderlinesymptomen werden voorafgaand, direct na afloop, zes maanden en twaalf maanden na de behandeling gemeten met gevalideerde vragenlijsten.
Hadden de kortdurende behandelingen het verwachte effect op zowel de PTSS- als borderlinesymptomen? Voor PTSS was er een daling in het aantal symptomen tot zes maanden na afloop van de behandeling. Opvallend genoeg leek deze daling sterker te zijn bij mannen dan bij vrouwen. Uiteindelijk voldeden 18 van de 26 patiënten (69%) niet meer aan de criteria voor PTSS op twaalf maanden na de behandeling. Voor wat betreft borderlinesymptomen was er een daling te zien direct na de behandeling en tot zes maanden na afloop. Tussen de zes en twaalf maanden na behandeling nam het aantal symptomen in mindere mate af. Vergelijkbaar met de PTSS -symptomen, hadden niettemin 19 van de 26 patiënten (73%) niet meer genoeg symptomen voor de diagnose borderline twaalf maanden na behandeling.
Trauma als aangrijpingspunt
Kolthof en collega-onderzoekers spreken van hoopvolle en verrassende resultaten. Zo vergelijken ze hun bevindingen met eerder onderzoek waarbij intensieve behandeling van zo’n 56 uur per week voor minimaal vier maanden, enkel gefocust op borderline, veel minder effectief bleek. De huidige bevindingen zijn volgens de PSYTREC-onderzoeker dan ook een bevestiging dat PTSS en borderline sterk overlappend zijn. Bovendien blijkt uit de studie dat het werken met traumatische herinneringen een positieve invloed heeft op de ernst en mate van zowel PTSS- als borderlinesymptomen, zelfs tot een jaar na behandeling.
Bron
- Kolthof, K. A., Voorendonk, E. M., Van Minnen, A., & De Jongh, A. (2022). Effects of intensive trauma-focused treatment of individuals with both post-traumatic stress disorder and borderline personality disorder. European Journal of Psychotraumatology, 13(2), 2143076.
