Mirte is als gz-psycholoog onderdeel van het ARQ IVP hulpverleningsteam in Diemen. Vanuit die hoedanigheid helpt ze medewerkers voor, tijdens en na ingrijpende gebeurtenissen op het werk. Een van haar cliënten leverde haar een ‘mooi werkmoment’ op.
De afgelopen tijd worden steeds meer mensen met geüniformeerde beroepen (politie, brandweer, ambulance, etc.) bedreigd en verwezen naar ARQ IVP voor psychosociale hulpverlening. Ook in deze casus gaat het om een man met een geüniformeerd beroep. Kees (gefingeerde naam) meldde zich bij ARQ IVP met PTSS-klachten. Hij werd al anderhalf jaar bedreigd door een vuurwapengevaarlijk persoon en onlangs was ook een vriend vermoord. Kees was gewend almaar door te gaan en hard te werken, en tegelijkertijd was hij een steunpilaar voor zijn collega’s en naasten. “Hij was een beetje de grote knuffelbeer voor zijn omgeving,” licht Mirte toe, “maar door diverse incidenten voelde hij dat hij die steun niet meer kon geven. Hij kreeg herbelevingen van eerdere werkincidenten, was hyperalert, kon zich lastig concentreren en was prikkelbaar. Hij had regelmatig aanvaringen met zijn vrouw en kinderen, werd achterdochtig, begon situaties te vermijden en hield er negatieve opvattingen over de wereld op na. Dit had een negatief effect op zijn stemming.”
Psycho-educatie
Mirte besteedde aan het begin van de behandeling veel aandacht aan psycho-educatie over PTSS en dreiging, en betrok ook Kees’ vrouw bij de sessies. “Kees was niet gewend te praten over zijn emoties. Mensen met een geüniformeerd beroep zijn vaak gewend vooral feitelijkheden te benoemen en dat merkte ik ook bij hem. Daar besteedden we vanaf het begin aandacht aan.” Mirte legde uit dat er een verschil is tussen de objectieve dreiging en de subjectieve beleving hiervan en hoe dat per persoon kan verschillen. Ze introduceerde tevens de verwerkingskaart van dreiging. “Daarop staan normale stressreacties op voortdurende dreigingen – denk aan de hyperalertheid, schrikbeelden, prikkelbaarheid, vermijding en negatieve gedachtes en gevoelens die ik bij Kees herkende. Voor Kees waren deze voorbeelden heel herkenbaar en dat normaliseerde zijn klachten. Het bood ruimte om het – samen met zijn vrouw – te hebben over helpende maatregelen. Wanneer helpt het Kees bijvoorbeeld als zijn vrouw hem even rust geeft en wanneer kan er het beste wél over gesproken worden?”
EMDR
Aanvullend werd aandacht besteed aan het behandeltraject. Mirte gaf uitleg over zowel Imaginaire Exposure als EMDR. “Over dat laatste had hij goede verhalen gehoord, en hij gaf hier dan ook de voorkeur aan.” Ze startten met het maken van een casusconceptualisatie met daarin werkincidenten uit het verleden die de meeste spanning gaven. Mirte gebruikte daarvoor het standaardprotocol EMDR. “Daar reageerde Kees goed op. De lading op de herbelevingen verminderde aanzienlijk en de klachten verminderden.”
“Trek je broek uit”
Kees bleef last houden van schrikbeelden die te maken hadden met de dreiging op hem. Dat was aanleiding voor Mirte om middels de flashforward strategie aan de slag te gaan met schrikbeelden. Kees zag regelmatig een schrikbeeld waarin de bedreiger voor zijn huis stond met een pistool om niet alleen hem, maar ook zijn vrouw en kinderen iets aan te doen. Dit werd als targetbeeld gebruikt. Tijdens de EMDR gebeurde er iets bijzonders. “Kees was een echte beelddenker. Tijdens de EMDR-associaties ontstond een scène uit een film die leek op een scène uit Once Upon a Time in the West. Kees bevond zich – samen met de vriend die onlangs was vermoord – in de woestijn. Beiden hadden een grote cowboyhoed op en tegenover hen stond de bedreiger. Gedurende de associaties zei Kees: ‘Trek je broek uit.’ Toen de bedreiger dat had gedaan zei hij: ‘En nu rennen.’” Er ontstond een voor Kees hilarisch beeld van zijn bedreiger die in zijn blote kont de woestijn uit rende, met een stofwolk om hem heen. Kees begon te lachen. De spanning (SUD) daalde daarna snel naar nul. Het machteloze gevoel verdween en de humor hielp hem om afstand te nemen van het schrikbeeld. “Tijdens de nabespreking hebben we er hartelijk om kunnen lachen”, aldus Mirte.
Krachtige beelden
Mirte vertelt waarom dit voor haar zo’n bijzonder moment was. “Ik heb nog niet eerder meegemaakt dat EMDR voor zo’n filmisch en krachtig beeld zorgde. Elk brein reageert op zijn eigen manier. De beelden en associaties die ontstaan probeer je als behandelaar zo goed mogelijk te volgen en aan te wakkeren, zodat de verwerking goed op gang komt. Ik vind het prachtig hoe dat werkt.” Daarna werd gewerkt aan het verbeteren van de copingvaardigheden en leerde Kees zich te richten op dingen waar hij wel controle over had. Ook dat hielp om zich minder machteloos te voelen in de situatie waarin dreiging bleef voortbestaan. De behandeling kwam ten einde en als symbolisch afscheid gaf Kees Mirte een Winnie the Pooh-beer. “Hij voelde zich weer rustig en was weer de steun, de knuffelbeer, op wie naasten konden leunen, maar wel één die geleerd heeft om beter over zijn gevoelens te praten en die in staat is om te verbinden.”
Spannend werkmoment
Onlangs kwam Kees bij Mirte voor een follow-up. De hilariteit van het beeld was er nog steeds en het effect van de EMDR op dat specifieke schrikbeeld was blijvend, maar er was in de tussentijd ook een nieuwe dreiging ontstaan. Kees zocht de hulp van Mirte voor een paar ondersteunende gesprekken. Hij merkt dat hij beter met de situatie kan omgaan, maar blijft het lastig vinden om zijn gevoelens te delen. “Hij heeft mij gekozen als sparringspartner en zou het liefste nog een tijd lang in behandeling blijven. Het is echter ook helpend en steunend als hij meer gaat delen met zijn naasten, met collega’s of met lotgenoten, zodat hij de kracht van kwetsbaarheid kan ervaren. Ik heb het aantal sessies om deze reden begrensd. Dat vind ik lastig, maar wel belangrijk. Soms moet je jezelf kunnen ontslaan als therapeut. Kees moet het vertrouwen krijgen om het zelf te gaan doen. Dat is een spannend moment, maar óók een mooi moment.”
