Het idee dat psychische behandeling van vrouwen niet zonder meer gekopieerd kan worden van die van mannen begint langzaam door te sijpelen. Een interessant opinie-artikel van Bodyl Brand en collega’s geeft ook alle reden om daar bij psychosezorg beter op te gaan letten. Wat maakt dat we vrouwen en mannen in de psychosezorg ongelijk moeten behandelen?
Verlies gunstige startpositie
Uit verscheidene onderzoeken van de afgelopen jaren weten we dat de symptomen van schizofrenie-spectrumstoornissen tussen mannen en vrouwen verschillen. Zo zijn de cognitieve en negatieve symptomen bij vrouwen vaak wat milder en is er minder vaak sprake van comorbide verslavingsproblematiek. Daarnaast maken vrouwen – in vergelijking met mannen – pas op latere leeftijd hun eerste psychotische episode mee.
Dat alles zorgt ervoor dat vrouwen een relatief gunstige startpositie hebben wanneer de eerste symptomen zich openbaren. Helaas blijken ze die positie vrij snel te verliezen. Zo’n drie jaar na diagnose is de prognose van vrouwen vergelijkbaar met die van mannen. Een gemiste kans, aldus Brand en collega’s. Zij vermoeden dat de oorzaak gelegen is in gebrekkige kennis over het klinische profiel van vrouwen en daaropvolgende suboptimale zorg.
Latere diagnose
Allereerst de gebrekkige kennis over het klinische profiel. Zoals uit bovenstaande blijkt, verschillen de symptomen van vrouwen met schizofrenie-spectrumstoornissen van die van mannen. Die verschillen zijn al bij de start van symptomen zichtbaar. Vrouwen maken namelijk vaker melding van atypische signalen, waaronder problemen met focus en aandacht en affectieve problematiek. Het risico hiervan, aldus Brand en collega’s, is dat schizofrenie-spectrumproblematiek in eerste instantie foutief wordt geïdentificeerd als een borderline persoonlijkheidsstoornis, angststoornis, PTSS of depressieve stoornis. Zo blijkt bijvoorbeeld uit Deens onderzoek dat het gat tussen symptomen en schizofrenie-diagnose bij vrouwen op 6,5 jaar ligt, terwijl dat voor mannen ‘slechts’ 2,5 jaar is.
Toch is dat niet de enige verklaring, zo stellen de auteurs. Want zelfs wanneer symptomen wél hetzelfde zijn, zijn therapeuten minder geneigd de diagnose schizofrenie vast te stellen wanneer het gaat om een vrouw. Een signaal dat clinici kampen met een gender bias.
Aandacht voor trauma en seksuele gezondheid
Brand en collega’s zouden daarom graag zien dat er meer bewustzijn komt rondom het specifieke profiel van vrouwen. Daar hoort volgens hen ook bij dat we kijken naar mogelijke seksespecifieke risicofactoren. Zo wijst onderzoek uit dat jeugdtrauma’s, waaronder ernstig lichamelijk en seksueel misbruik in de kindertijd, geassocieerd is met het begin van een psychose bij vrouwen, maar niet bij mannen.
In het verlengde daarvan zouden de auteurs graag nadrukkelijker aandacht willen voor het seksueel functioneren van vrouwen. Brand: “Veel antipsychotica verhogen het hormoon prolactine, wat een remmende werking heeft op de productie van het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen. Lage oestroegeenniveau’s kunnen de seksuele gezondheid vervolgens negatief beïnvloeden.” Volgens Brand is het aannemelijk dat patiënten zelf geen verband leggen tussen medicatie en seksuele klachten, waardoor het niet besproken wordt met de behandelaar. Zij pleit er dan ook voor om de seksuele gezondheid onderwerp van gesprek te maken in de speekkamer.
Gelukkig is er ook goed nieuws. Volgens Brand en collega’s staan vrouwen vaker positief tegenover psychotherapie. Door beter te letten op de specifieke signalen bij vrouwen, wordt het wellicht mogelijk om vroegtijdig te behandelen. Op die manier wordt het mogelijk om de gunstige startpositie van vrouwen te behouden.
Bronnen
- Brand, B. A., de Boer, J. N., Dazzan, P., & Sommer, I. E. (2022). Towards better care for women with schizophrenia-spectrum disorders. The Lancet Psychiatry. https://doi.org/10.1016/S2215-0366(21)00383-7
- Brand, B. A., Haveman, Y. R., De Beer, F., De Boer, J. N., Dazzan, P., & Sommer, I. E. (2021). Antipsychotic medication for women with schizophrenia spectrum disorders. Psychological medicine, 1-15. https://doi.org/10.1017/S0033291721004591
