De gevolgen van een hartaanval manifesteren zich op verschillende manieren. Het percentage dat aangeeft na een hartaanval angstklachten te ervaren ligt met ruim dertig procent hoog in vergelijking met de algemene populatie. Met een literatuurreview onderzochten Emma Ryan en collega’s welke psychologische interventies effectief zijn om deze angstklachten te behandelen. De meerderheid, zo bleek.
Angstklachten zijn een van de meest voorkomende psychologische reacties na een hartaanval. Op korte termijn kunnen deze angstige symptomen goed van pas komen. Het stimuleert namelijk hulpzoekend gedrag wanneer hartklachten weer opspelen. Het kan echter negatieve gevolgen hebben als de angstklachten lang aanhouden en intens blijven. Een recente meta-analyse liet zien dat angstige hartpatiënten 23% meer kans hebben op fysieke complicaties en 27% meer kans op een negatieve prognose in vergelijking met patiënten zonder angstklachten. Zo zorgen de angstklachten mogelijk voor minder leefstijlaanpassingen, inconsequent medicatiegebruik, het niet nakomen van follow-up afspraken en uitgestelde terugkeer op de arbeidsmarkt. In veel gevallen zorgt angst er ook voor dat fysieke activiteiten en sociale bijeenkomsten worden vermeden. Gevolgen die serieus genoeg zijn om aandacht voor angstklachten relevant te maken, zou je denken.
Oog voor angst
Na een hartaanval krijgen patiënten dan ook revalidatiebehandelingen aangeboden. Hoewel deze programma’s CGT, EMDR en mindfulness kunnen bevatten, komt het nog vaak voor dat er te weinig aandacht is voor de psychologische aspecten van revalidatie. Europese richtlijnen benadrukken de psychologische behandeling van angstklachten na een hartaanval, maar onderzoek beperkt zich voornamelijk tot depressie na een hartaanval. Reden voor Ryan en collega’s om zich juist te richten op de effectiviteit van behandelingen voor angstige patiënten na een hartaanval.
Voor deze systematische review namen de onderzoekers achttien verschillende studies onder de loep, gepubliceerd tussen 1975 en 2019. De interventies (allemaal vergeleken met behandeling zoals gebruikelijk) omvatten CGT, EMDR, interventies gericht op ziektepercepties, psycho-educatie en begeleiding en gecombineerde interventies. De belangrijkste uitkomstmaat was telkens de ernst van angstklachten na de interventie.
Meerdere wegen leiden naar Rome
Hoe was het gesteld met de effectiviteit van de verschillende interventies? De CGT-interventies varieerden in duur van 6 tot 14 weken en werden wekelijks individueel of in groepen gegeven. Drie van de vier CGT-behandelingen waren effectief in het verminderen van angstklachten vergeleken met de controlegroep. In een van de CGT-studies werden zowel CGT als EMDR onderzocht als gecombineerde interventie en vergeleken met gebruikelijke zorg. Hoewel beide interventies effectief waren, bleek het effect van EMDR sterker. In een andere studie bleken EMDR en gebruikelijke zorg beide effectief voor het verminderen van angstklachten, hoewel de mate van angstklachten van de gebruikelijke zorggroep na behandeling nog relatief hoog was.
Interventies gericht op het aanpassen van ziektepercepties gaven tegenstrijdige resultaten. In één studie was deze behandeling, drie sessies in totaal, wel effectief in het verminderen van angstklachten tot drie maanden na de interventie. Een andere ziekteperceptiebehandeling, bestaande uit één sessie in het ziekenhuis en vier telefonische gesprekken, resulteerde niet in verminderde angstklachten. Van de psycho-educatie en begeleidingsbehandelingen waren er drie effectief (met gemiddeld zes sessies in groepsformat) in het verminderen van angstklachten vergeleken met de gebruikelijke zorg.
De gecombineerde interventies varieerden van elkaar en konden combinaties van ontspanningsoefeningen, stressmanagement, psycho-educatie en mindfulness omvatten. Deze interventies werden zowel individueel als in groepssessies gegeven en duurden zeven tot tien weken met wekelijkse sessies. Van de vijf gecombineerde studies waren er vier effectief in het verminderen van angstklachten na afloop van de interventie, in vergelijking met de controlegroep die gebruikelijke zorg ontving. Ook een interventie die volledig was gebaseerd op mindfulness in groepsformat was effectief in het verminderen van angst direct na de interventie, wat niet gold voor de controlegroep.
Psychologische aandacht helpt
Wat betekenen de bevindingen van deze review voor de behandelpraktijk? De onderzoekers zijn optimistisch over het feit dat tien van de in totaal achttien geïncludeerde studies effectief waren in het verminderen van angstklachten in vergelijking met een controlegroep. Wat betreft effectiviteit waren er geen opvallende verschillen tussen de behandelingen. Dat geeft aan dat verschillende psychologische interventies effectief ingezet kunnen worden voor patiënten die angstig zijn na een hartaanval. Een kanttekening hierbij is wel dat de vergeleken interventies in sommige gevallen flink van elkaar verschilden in duur, (één sessie tot veertien wekelijkse sessies), format (individueel of in een groep) en vorm (face-to-face in het ziekenhuis, online, telefonisch). Ook onderstrepen Ryan en collega’s dat interventies het beste aangeboden kunnen worden kort na de doorgemaakte hartaanval. De interventies zijn op die manier specifiek gericht op de angst gerelateerd aan de hartaanval.
Bron
- Ryan, E. M., Creaven, A. M., Ní Néill, E., & O’Súilleabháin, P. S. (2022). Anxiety following myocardial infarction: A systematic review of psychological interventions. Health Psychology, 41(9), 599.
