In ‘ACT met hoofd en hart’ stellen de auteurs het proces van de cliënt centraal. Ze onderbouwen dit door terug te gaan naar de gedragswetenschappelijke basis van ACT, met name relational frame theory (RFT). De rode draad is het doel van ACT: cliënten helpen meer vrijheid in hun leven te realiseren om voluit te kunnen leven. RFT laat zien hoe wij allen verstrikt raken in het verhaal over onszelf; dit verhaal is de kern van onze identiteit. We vallen ermee samen. Het zijn niet zozeer onze leerervaringen, maar de betekenis die we eraan geven, die leidt tot automatische gedragspatronen en regels waarin we verstrikt raken. We proberen allen om de pijnlijke ervaringen die we onvermijdelijk meemaken te voorkomen. Daartoe volgen we de regels op en handelen naar de zelfbeschrijvingen die we uit pijnlijke leerervaringen hebben afgeleid. Het boek legt daarmee een sterk accent op dit verhaal over jezelf of, in ACT-termen ’het zelf-als-inhoud’. De andere ACT-componenten worden in dienst gesteld van het loskomen van dit verhaal – defusie – en het kunnen groeien naar een nieuw verhaal dat niet gaat over wie je bent, maar over wie je wilt zijn, over zelf-als-context.
Container
De nadruk op het verhaal van de cliënt, geeft de therapeut handvatten om te begrijpen waarom de cliënt doet wat hij doet en zijn interventies daarop af te stemmen. De auteurs spreken niet van zes maar van zeven componenten in het ACT-model en stellen dat ACT zonder creatieve hopeloosheid geen ACT is. Hierbij gaat het erover dat de cliënt erkenning krijgt voor zijn inspanningen en tegelijkertijd ervaart dat het blijven volgen van de gedragsvoorschriften van zijn verhaal een hopeloze zaak is. Dan komt er ruimte voor een nieuwe agenda. Dit vraagt bereidheid en acceptatie om pijnlijke ervaringen onder ogen te zien. Kiezen voor ander gedrag kan alleen op het moment zelf, de component hier-en-nu. Mindfulness-oefeningen kunnen hierin bruikbaar zijn, maar zijn niet de essentie. In de component zelf-als-context ervaart cliënt dat hij meer is dan zijn verhaal. Hij is als het ware de container die meerdere verhalen kan bevatten en kan opmerken. Vervolgens kan cliënt nieuwe verhalen over zichzelf creëren door waardengericht te handelen.
Casuïstiek
Ieder hoofdstuk begint en eindigt met een casus waarmee wordt geïllustreerd wat de betreffende component inhoudt en welke interventies zijn gebruikt. Therapeuten worden in ieder hoofdstuk uitgenodigd om zelf experiëntiële oefeningen te doen. Daarnaast komen, dikwijls bekende, ACT- oefeningen en metaforen in een nieuw licht te staan. Ook lichten de auteurs de toepassing van componenten toe met mini-transcripten. In dit boek wordt meer dan in andere werken over ACT aandacht besteed aan de functie van interventies en de stappen die binnen een bepaalde component gezet worden. Hiermee weet de lezer welke stap in het veranderingsproces van de cliënt met de betreffende oefening wordt beoogd. Ook delen de auteurs eigen ervaringen en wat bepaalde oefeningen in hun eigen proces en hun werk als therapeut betekenen. Het zich kwetsbaar durven opstellen, helpt om het hart van ACT – de klinische praktijk – goed voor het voetlicht te brengen.
Rijke bron
Hoewel het boek door meerdere auteurs is geschreven, vormt het een samenhangend geheel en worden over en weer verbanden gelegd tussen de hoofdstukken. Daarmee is het boek een rijke bron voor therapeuten die hun ACT-behandelingen willen verdiepen. Het geeft richting en handvatten voor wie het proces van de cliënt centraal wil stellen. Het daagt uit om gericht te blijven op de functie van interventies, ook in kortdurende behandelsettingen. Ik betwijfel echter of beginnelingen in ACT ten volle van boek kunnen profiteren. De essentiële uitleg van het hoofd van ACT- filosofie en RFT – is zeker goed te volgen. Maar voor wie er nog niet mee heeft kennis gemaakt, is het te beknopt om de reikwijdte ervan te beseffen en te gebruiken. Als leidraad van scholingen in ACT is het boek wel goed te gebruiken.
Al met al is dit boek een innovatieve aanvulling op de bestaande ACT-literatuur en kan het bijdragen aan verdere ontwikkeling van ACT in Nederland en Vlaanderen.
Score
Over de recensent
Karlein Schreurs is emeritus hoogleraar psychologie aan de Universiteit Twente, supervisor VGCt en geeft scholingen in ACT. Zij deed onderzoek naar en publiceerde over ACT bij chronische pijn.
Informatie
Titel:
ACT met hoofd en hart
Auteur/Redactie:
Lieve Bruyninx, Yvonne Barnes-Holmes, Ciara McEnteggart, Roy Thewissen, Marjolein Vleugel
Uitgever:
Boom
ISBN:
9789024448753
Onderwerp:
Acceptance & Commitment Therapy
Doelgroep:
Psychotherapeuten, trainers en coaches die ACT toepassen
Beweringen en meningen, geuit in artikelen en mededelingen op de boekrecensiepagina’s van deze site, zijn die van de auteur(s) en niet (noodzakelijkerwijs) die van de VGCt.
