68

Onlangs zijn er twee boeken uitgekomen, gericht op hoe om te gaan met  angst bij kinderen. Aan mij de eer om voor beide boeken een recensie te schrijven en ze met elkaar te vergelijken. Alvast een tipje van de sluier: hoewel beide boeken goed zijn geschreven, is er één die ik therapeuten zeker zou aanraden mee te geven aan ouders van kinderen met een angststoornis.

Angst; wat echt werkt bij kinderen die snel angstig zijn

Het boek gaat uit van een contextuele benadering van angst, gericht op de thuiscontext en op school, waarbij stilgestaan wordt hoe wij in verbinding staan met onszelf en met het kind, hoe we stress en emoties reguleren, basisveiligheid bieden, en zelf model staan.

Angst wordt beschreven als zijnde een gezonde emotie die ons waarschuwt voor gevaar. Angst zet je lichaam op scherp om ofwel te vluchten, te vechten of te bevriezen. Kinderen die snel angstig zijn hebben een te gevoelig afgesteld alarmsysteem, waardoor ze situaties sneller als bedreigend ervaren ook wanneer daar geen aanleiding toe is (vals alarm). Angst kan zich dan als een inktvlek gaan verspreiden, wat kan leiden tot het vermijden van allerlei situaties en een angststoornis. Wat de reactie van kinderen bij gevaar anders maakt, is dat zij zich in eerste instantie zullen richten op de reactie van de ouder. Wanneer de ouder ontspannen reageert, zal ook het stresssysteem van het kind kalmeren, uitgaande van verbinding en steun. Beschreven wordt hoe angst er binnen de verschillende levensfasen uit kan zien, hoe je dit in het gedrag van het kind kan herkennen, en wat dit vraagt van de omringende omgeving geïllustreerd met concrete voorbeelden.

Wat heeft het kind nodig?

Beschreven wordt dat kinderen met angsten 10 grote behoeften hebben:

• Een rustige/ veilige omgeving
• Verbondenheid
• Emoties herkennen
• Erkenning van angst
• Rust in het lichaam
• Natuur
• Positief in het leven staan
• Rust in het hoofd
• De angst in ogen kijken
• Successen vieren

Per behoefte wordt uitgelegd wat deze inhoudt, worden strategieën beschreven hoe aan deze behoeften tegemoet te komen en wat te doen wanneer dit nog niet (helemaal) lukt. Benadrukt wordt dat wanneer je een rustige en veilige omgeving wilt creëren het belangrijk is dat je als ouder goed voor jezelf zorgt, naast alle vermeende eisen vanuit de samenleving, en dat het onmogelijk is altijd voor de volle 100% afgestemd te zijn op je kind. Sterker nog, door niet altijd volledig mee te gaan in de behoeftes van je kind, leert je kind om te gaan met frustraties, mits de veiligheid niet in het geding is.

In het boek wordt naar allerlei materialen verwezen met bijvoorbeeld tips over hoe je het gesprek met kinderen aan kunt gaan over emoties (met als uitgangspunt; je bent niet bang, je voelt je bang) en oefeningen die het kind helpen zich meer te ontspannen, minder te piekeren en op zoek te gaan naar helpende gedachtes. Er wordt zelfs een klein uitstapje gemaakt naar ACT, gericht op het leren verdragen van angstige gevoelens en gedachtes. Ook wordt uitgelegd hoe je exposure kunt aanpakken en kinderen kunt uitdagen hun piekergedachtes onder controle te krijgen. Op een heldere manier wordt aangegeven waarom, in tegenstelling tot wat recent onderzoek aangeeft, het vaak toch beter is onder aan de angsttrap te beginnen met oefenen, met daarbij de vergelijking dat je je kind ook niet ineens voor 3 weken uit logeren stuurt, maar eerst eens een nachtje bij oma laat oefenen. En mocht je behoefte hebben aan inspiratie hoe je succesjes van je kind kunt vieren, biedt dit boek genoeg suggesties.

Voor zoekende ouders

Op zich een heel prettig leesbaar boek, met veel verwijzingen naar te gebruiken materialen. De strategieën die aangereikt worden om aan de behoeften van een kind te voldoen komen mijns inziens wat belerend/ voor de hand liggend over. Ik voelde me weer even terug op het consultatiebureau, waar een medewerker met allerlei goedbedoelde adviezen komt, waar ik niet op zat te wachten. Maar goed, het boek is mogelijk toch wel helpend voor ouders die zoekend zijn naar de wijze waarop ze alle ballen in de lucht moeten houden in combinatie met een handelingsverlegenheid in het doorbreken van allerlei veiligheids- en vermijdingsgedrag van hun kind.

Score

Informatie

---

Help je kind bij angst en zorgen; een gids voor ouders

Het boek is duidelijk geschreven als een zelfhulpboek voor ouders opdat zij een belangrijke rol kunnen spelen in het bedwingen van de angsten van hun kind. In het eerste deel van het boek wordt in Jip-en-Janneke taal uitgelegd wat de meest voorkomende angststoornissen bij kinderen zijn, hoe je deze kunt herkennen, wat oorzaken en instandhoudende factoren zijn en waarom het belangrijk is hiermee aan de slag te gaan. Aan de hand van concrete voorbeelden wordt geïllustreerd hoe verleidelijk het is om als ouder – uit de wens je kind te beschermen – mee te gaan in allerlei vermijdings-/ veiligheidsgedrag en hoe vanuit die goede bedoelingen juist angst in stand wordt gehouden. Het ontneemt het kind immers de kans om te toetsen of een verwachte ramp inderdaad plaatsvindt.

Het vijfstappenplan

In het tweede deel van het boek wordt middels een vijfstappenplan uitgelegd hoe je als ouder samen met je kind aan de slag kunt. Het is mooi om te lezen hoeveel erkenning de auteurs geven aan de uitdaging waar ouders voor staan en de volharding die het van zal vergen om de ontstane patronen te doorbreken. Het boek biedt ouders niet alleen handvatten voor het omgaan met weerstand tegen verandering bij hun kind, maar ook voor het managen van hun eigen onzekerheden bij het uitvoeren van het vijfstappenplan. Daarnaast wordt specifiek aandacht besteedt hoe om te gaan met overmatig piekeren en het kunnen verdragen van nare fysieke sensaties (zoals buikpijn, hoofdpijn, misselijkheid) ten gevolge van de ervaren/ verwachte angst.

Ouders als supporters

Ouders worden aangemoedigd om als een supporter van hun kind samen te bekijken wat ze willen bereiken. Daartoe wordt op een eenvoudige manier de “wondervraag” uitgelegd: stel dat dit probleem er niet meer is, wat zou je dan anders doen? En ach, of die doelen dan SMART geformuleerd worden, vind ik minder belangrijk. Belangrijker is dat ouders snappen wat er precies in het hoofd van hun kind omgaat, welk rampscenario daar rondzingt. Het boek geeft handige tips om dit uit te vragen.

Opvallend in het boek is dat gewerkt wordt met een angsthiërarchie, daar waar er ook onderzoeken zijn die aangeven dat je helemaal niet onderaan die trap hoeft te beginnen, maar dat je kiest voor een experiment waarvan een kind het gevoel heeft dat het wel zou kunnen lukken en dat de voorspelde ramp niet uitkomt. Maar mogelijk vragen we dan te veel van ouders die dit proces begeleiden. Belangrijker is dat ze alle kleinere successen uitbundig te vieren en vooral kijken naar wat er al wel is behaald. Mooie tips worden gegeven over vormen van beloning en bekrachtiging wanneer een experiment gelukt is.

Een niet noodzakelijke toegift

Het derde deel van het boek gaat over wat het van je vraagt als ouder wanneer het gaat over angsten bij een kind dat buiten de leeftijdscategorie valt. Daarnaast wordt specifiek ingegaan op slaapproblemen/ bedplassen, iets waar veel ouders mee worstelen. Dit vind ik nog wel passend in het boek. Daar waar het vervolgens gaat om het hanteren van “moeilijk” gedrag of de specifieke aandacht voor schoolweigering vind ik weinig toevoegen, maar mogelijk dat sommige ouders hier wel mee geholpen zijn.

Nuttig huiswerk voor ouders

Dit boek is zeker een aanrader voor ouders. Ik denk dat ze hiermee zelf aan de slag kunnen. De werkbladen doen soms wat schools aan, je bent en blijft immers ouder, maar alle tips die gegeven worden zijn zeker handig. Voor jou als therapeut, bekend met protocollaire behandeling van angst bij kinderen en jeugdigen zul je niet veel nieuws tegenkomen. De uitdaging zal zijn of je ouders in de lead kan krijgen en daar kan dit boek zeker helpend bij zijn. En dat betekent dus: zelf als therapeut op je handen gaan zitten!!!!

Score

Informatie

Over de recensent

Katinka Smits is GZ-Psycholoog, senior schematherapeut, supervisor/leertherapeut VGCt en supervisor t.b.v. de GZ-opleiding. Werkzaam op freelance basis voor diverse SGGZ instellingen aandachtsgebied kind & jeugd.

Beweringen en meningen, geuit in artikelen en mededelingen op de boekrecensiepagina’s van deze site, zijn die van de auteur(s) en niet (noodzakelijkerwijs) die van de VGCt.