Keynotespreker Andrea Evers is hoogleraar Gezondheidspsychologie en hoofd van de sectie Gezondheids- Medische en Neuropsychologie aan de Universiteit Leiden. Op het VGCt-najaarscongres gaf zij de lezing ‘What you expect is what you get? Hoe we het placebo-effect kunnen inzetten voor betere zorg’.
Voorafgaand aan haar lezing hebben we Andrea geïnterviewd over het placebo-effect. Beluister haar pitch in acht minuten en lees de praktische adviezen hieronder.
Cliënten informeren over placebo-effecten, hoe doe je dat nou concreet?
‘Allereerst is het heel belangrijk om de rationale van je behandeling goed uit te leggen. De cliënt moet echt goed begrijpen waarom hij of zij een behandeling ondergaat. Dat is nog iets anders dan erin geloven, maar het hangt wel heel erg samen. Als iemand de werking van een behandeling logisch vindt klinken maakt dat het makkelijker om een positieve verwachting te hebben en erin te geloven, waardoor het placebo-effect weer kan werken. Therapeuten denken vaak dat ze de rationale al heel goed uitleggen, maar als je in de behandelkamer gaat observeren is er toch vaak weinig tijd voor. Cliënten gaan nog te vaak de deur uit zonder echt te snappen wat ze gaan doen.
Wees er verder open over dat je doel is dat iemand in zijn eigen behandeling en vooruitgang gelooft. Als je cliënten helder uitlegt dat het uitmaakt hoe ze in de behandeling staan, kun je niet alleen het placebo-effect versterken, maar verhoog je daarmee het zelfmanagement en de empowerment van de cliënten en versterk je het gevoel dat ze zelf een bijdrage kunnen leveren aan hun herstel. Ik vind het echt een ethische verplichting om het over placebo-effecten te hebben. Uit steeds meer onderzoek blijkt toch dat het niet veel uitmaakt welke technieken we toepassen, maar dat het veranderen van verwachtingen en geloof in herstel een algemeen werkzaam mechanisme is.’
En hoe communiceer je het nocebo-effect? Bijvoorbeeld bij iemand die negatieve verwachtingen heeft van de hulpverlening?
‘Als iemand door eerdere negatieve ervaringen twijfelt aan de behandeling, ga dan niet te snel verder met de volgende stap. Ga eerst heel serieus in gesprek over welke ervaringen en mogelijke trauma’s iemand heeft opgelopen in de hulpverlening en onderzoek wat jij kan doen om deze ervaring te veranderen. Ik leg ook uit dat het therapie-effect wordt ondermijnd als mensen niet achter de behandeling staan en dat niet zeggen.
Vaak praten therapeuten wel over verwachtingen, maar het is nog geen expliciet therapie-onderdeel op dit moment. En dat maakt dat we er veel bewuster aandacht aan moeten besteden. Dus vraag echt uit wat iemand aan negatieve verwachtingen meedraagt en gebruik dat juist in combinatie met positieve ervaringen om het placebo-effect te vergoten: “Wat heeft ooit wel geholpen?”. Ik gebruik zelf vaak de term vertrouwen: “Waar vertrouw je op?” of “geloof je erin?”. Een vraag die we ook vaak stellen is: “In hoeverre geloof je nu echt dat je dit daadwerkelijk gaat doen?” en daarbij hanteer ik de 80%-regel: begin alleen met een behandeling als mensen er voor 80% in geloven. In alle andere gevallen stel je de behandeling uit en ga je eerst werken aan die verwachtingen.
Vergeet ook niet dat het heel belangrijk is om je ervan bewust te zijn welke verbale suggesties je zelf geeft. Uit onderzoek weten we dat alleen al het noemen van het woordje pijn ervoor kan zorgen dat mensen later meer pijn rapporteren. Dus taal is cruciaal!’
Als je mensen wilt voorlichten over bijwerkingen kun je er niet omheen om suggesties te geven, toch?
‘Dat klopt, het is ook niet ethisch om bijwerkingen niet te noemen. Een oplossing die ik daarvoor in de medische wereld adviseer is om mensen zelf te laten kiezen hoe ze geïnformeerd willen worden nadat ze hebben gehoord wat nocebo-effecten zijn. Ik weet zeker dat veel mensen dan zullen zeggen: “Laat maar zitten die uitleg, ik kijk het wel op de website of in de bijsluiter na als ik ergens last van krijg.”
Ook bij psychotherapie kunnen bijwerkingen optreden zoals verergering van klachten of conflicten met familieleden. Geldt daarvoor hetzelfde?
‘We weten uit de medische wereld: Als iets pijnlijk wordt moet je het benoemen, anders schend je het vertrouwen van de cliënt. Je wilt dus voorkomen dat je het therapieverloop te rooskleurig beschrijft. Als je de kans groot acht dat iemand bijwerkingen van psychotherapie zal ervaren is het verstandig dat aan het begin van de behandeling in algemene termen te beschrijven. Daarmee voorkom je nocebo-effecten en voortijdige drop-out. En het is bij dit soort bijwerkingen cruciaal om vooral de positieve langetermijneffecten van de therapie te benadrukken. Dus je kan aangeven dat de behandeling op korte termijn ongemakken kan veroorzaken maar dat je verwacht dat het overwinnen van die ongemakken op lange termijn juist een positief effect heeft.’
Volg ons
Volg ons kanaal via Spotify of iTunes om op de hoogte te blijven van nieuwe afleveringen.
Heb je zelf een podcast-idee?
Heb je zelf een idee voor een onderwerp voor de VGCt podcast of wil je zelf meewerken aan een podcast? Stuur een e-mail naar communicatie@vgct.nl
