Tussen de 40 en 55 procent van de studenten op alle academische niveaus krijgt ermee te maken: examenvrees, ook wel test anxiety genoemd. Deze intense vrees kan niet alleen leiden tot significante studievertraging of het beëindigen van de studie, maar comorbide depressieklachten liggen ook op de loer voor deze jongvolwassenen. Duitse onderzoekers bekeken de effecten van een kortdurende imaginaire rescripting-interventie voor studenten met examenvrees.
Uit eerder onderzoek blijkt dat maar liefst 56 procent van universiteitsstudenten tijdens hun studietijd hulp zoekt voor examenvrees. Examenvrees kenmerkt zich door een fysiologische en psychologische respons die studenten voorafgaand aan en tijdens tentamenperiodes kunnen ervaren. Het gaat vaak om verhoogde angstklachten, zich zorgen maken, faalangst, catastroferen, slaapproblemen, concentratieproblemen en verhoogde hartslag. Bij gebrek aan een eigen diagnostieke categorie wordt examenvrees doorgaans gediagnosticeerd als een specifieke fobie of als sociale angststoornis. Duidelijk is dat intense angst voor situaties die te maken hebben met examens en prestaties centraal staat.
Wat is er al bekend in de literatuur? Een meta-analyse liet zien dat behandelingen gebaseerd op cognitieve en gedragstechnieken, in sommige gevallen in combinatie met IR, het meest effectief zijn. Daaruit bleek echter dat, ondanks verminderde stress en angst, verbeterde tentamenprestaties uitbleven. Bovendien duurden standaard CGT-behandelingen in deze context vaak te lang. Julia Kroener en collega’s van de universiteit van Ulm namen de proef op de som in een RCT en testten IR als kortdurende standalone behandeling voor examenvrees.
Examenvrees en (vooral) beyond
De onderzoekers includeerden 44 studenten van 18 jaar en ouder (waarvan 68 procent universiteitsstudenten) met examenvrees voor aanvang van tentamens of presentaties en/of tijdens tentamenperiodes. De helft van de deelnemers werd ingedeeld in de interventiegroep met twee sessies IR en tussentijdse huiswerkopdrachten. Tijdens de sessies werd gewerkt aan het ‘rescripten’ en aanpassen van een examenvrees-gerelateerd mentaal beeld. De andere helft was een wachtlijstcontrolegroep. Voor aanvang, tijdens en zes maanden na afloop van behandeling werden (in beide condities) verschillende vragenlijsten afgenomen. De mate van examenvrees werd onderverdeeld in ‘algemene examenvrees’ en ‘examenvrees op dit moment’. Naast de mate van examenvrees werden ook intrusies gerelateerd aan examenvrees, depressieve klachten en zelfeffectiviteit (vertrouwen in zichzelf en eigen capaciteiten) gemeten.
Wat bleek? Examenvrees, zowel ‘algemeen’ als ‘op dit moment’, nam af in beide groepen. Examenvrees op dit moment nam sterker af in de interventiegroep. De grotere verschillen waren echter te vinden bij de secundaire uitkomstmaten. In de interventiegroep namen intrusies gerelateerd aan examenvrees significant af, terwijl ze in de wachtlijstgroep toenamen. Ook zelfeffectiviteit nam in de interventiegroep toe tot zes maanden na behandeling, terwijl dat in de wachtlijstgroep afnam. In de interventiegroep was er een afname van depressieve klachten direct na behandeling en bij zes maanden follow-up, terwijl ze bij de wachtlijstgroep toenamen.
Positief onder voorbehoud
Al met al interessante bevindingen die wel voorzichtig geïnterpreteerd dienen te worden. De steekproefgrootte was beperkt en er is enkel uitgegaan van zelfrapportage. Daadwerkelijke examenprestaties zijn niet meegenomen. Ook willen Kroener en collega’s in vervolgonderzoek verschillen in behandeleffecten voor mensen met hoge en middelmatige examenvrees onderzoeken.
Desalniettemin heeft een kortdurende behandeling van slechts twee sessies IR positieve resultaten opgeleverd voor de studenten – ook tot zes maanden na behandeling. De onderzoekers zijn positief gestemd over IR als kortdurende en relatief makkelijk uitvoerbare interventie. Zeker voor mensen die veel moeten presteren onder hoge tijdsdruk kan het mogelijk handvatten bieden. Laat maar komen, dat vervolgonderzoek.
Referentie
Kroener, J., Maier, A., Berger, A., & Sosic-Vasic, Z. (2024). Coping with test anxiety using imagery rescripting: A two-session randomized controlled trial. Journal of Affective Disorders.
