Goed nieuws: er is een nieuw boek uitgekomen dat specifiek aandacht besteed aan de invloed van trauma op zelfbeeld. Tot voor kort was er in onderzoek en behandeling naar trauma vooral aandacht voor de angstsymptomen. Tijdens onderzoek dat ikzelf momenteel doe naar de impact van trauma op schuldgevoelens merkte ik dat een disfunctioneel zelfbeeld en schuldgevoelens vaak hardnekkiger en chronischer zijn dan de angstklachten. Dus enorm belangrijk dat daar, ook door middel van dit boek, aandacht voor komt.
Zelfbeeld
Het boek begint met een gedegen weergave van hoe we als mens een zelfbeeld vormen. Verschillende waardevolle theorieën hierover worden uitgebreid en in begrijpelijke taal besproken.
Zowel theorieën uit de meer psychodynamische hoek, alsook de hechtingstheorie en verschillende leertheorieën passeren uitgebreid en begrijpelijk de revue.
Daarna wordt duidelijk in welke vormen (en ernst) iemand last van een negatief zelfbeeld kan hebben. Van relatief mild tot ernstig (in de vorm van persoonlijkheidspathologie). En wordt gedegen uitgelegd op welke manieren een negatief zelfbeeld kan worden vastgesteld.
Aan eenvoudige meetinstrumenten die én de mate van “ernst” van het disfunctionele zelfbeeld vaststellen én voldoende gevoelig zijn voor verandering, ontbreekt het in de praktijk nogal eens. De auteurs doen hiervoor gedegen voorstellen.
Ook de wijze van indicatiestelling bespreken ze gedegen. Waarna verschillende behandelinterventies inhoudelijk worden beschreven. Zowel CGT-interventies als psychodynamische (en interpersoonlijke) benaderingen komen aan bod.
Behandeling
Bij de beschrijving van deze behandelinterventies hadden in mijn optiek een aantal behandelinterventies meer “uitgediept” mogen worden. Die verdieping had in mijn beleving bereikt kunnen worden als meer de integratie tussen de CGT-interventies en de psychodynamische benadering was opgezocht.
Een voorbeeld hiervan is de beschrijving van de rechtbankmetafoor. Deze (voor cognitief-gedragstherapeuten bekende) uitdaagtechniek is er, simplistisch gesteld, op gericht om bepaalde disfunctionele opvattingen op waarheid te toetsen. Om daarmee tot een meer behulpzame opvatting te komen. En dat is ook hoe het in het boek is beschreven. Terwijl de rechtbankmetafoor, vanuit een meer psychodynamische invalshoek, een mooie methode is om het mentaliseren te bevorderen. Want aan het mentaliserend vermogen schort het bij mensen met een disfunctioneel zelfbeeld naar aanleiding van trauma nogal. En daarmee krijgt de rechtbankmetafoor een ander doel en een ander karakter. Of zoals Christine Padesky het noemt: niet het eindresultaat (oftewel het komen tot een meer behulpzame opvatting), maar het proces (oftewel het samen mentaliseren) is het doel op zich. Met dit laatste voor ogen is de rechtbankmetafoor een mooie methode om een cliënt (met de bewijzen-voor het disfunctionele zelfbeeld) in te laten zien dat het heel begrijpelijk is dat die zichzelf is gaan zien zoals die zichzelf ziet. En als therapeut je cliënt daar ook erkenning voor te geven. In dat geval hebben we al veel gewonnen als cliënt kan zeggen (en erkennen): “ik heb door die en die ervaringen het idee een loser te zijn” in plaats van de oorspronkelijke opvatting “ik ben een loser”. Het te snel komen tot de meer behulpzame opvatting werkt dan vaak eerder “rationaliserend” of mogelijk zelfs “invaliderend” dan dat het tot een gezonde opvatting leidt.
Met bovenstaande aanpassingen wordt de rechtbankmetafoor niet uitsluitend een cognitieve /cerebrale exercitie, maar ook een meer “doorvoeld” proces.
Interpersoonlijke benadering
Ook zou het mooi zijn geweest om de integratie van de Interpersoonlijke benadering met het CGT-model meer terug te zien. Dat blijft in het boek wat onderbelicht. Want hoe de interventies “Rechtbankmetafoor” en “Meer-dimensioneel Evalueren” technisch gezien moeten worden uitgevoerd, staat in meer boeken beschreven. En zal voor veel gedragstherapeuten niet onbekend zijn. Vaker zit de uitdaging (met name bij cliënten met een negatief zelfbeeld door een traumatische voorgeschiedenis) op het hanteren van de therapeutische relatie. Ook in therapie doet zich namelijk dat enorme tekort aan zelfvertrouwen voor. Of juist een overdaad aan zelfvertrouwen, maar enorme moeite om kwetsbaarheid te tonen. Wat leidt tot de lastigheden in therapie als “wie doet het (therapeutische) werk?”, “hoe ga ik (in de interactie) om met iemand die chronisch gedemoraliseerd het niet meer ziet zitten?”, of die vanuit zelfverwaarlozing
nauwelijks energie in de behandeling steken en behandeling (mede daardoor) geen effect heeft. Die vragen blijven in dit boek wat onderbelicht.
Tot slot valt op dat aan de interventie Imaginaire Rescripting eigenlijk nauwelijks aandacht wordt besteed. Dat is opvallend, omdat IR dé traumagerichte interventie is waarvan positief effect op het zelfbeeld is aangetoond. Zowel bij verstoringen van het zelfbeeld die leiden tot sociale angst, als bij verstoringen die samengaan met PTSS.
Waardevol boek
Bovenstaande aanvullingen nemen niet weg dat de auteurs met dit boek een waardevol stuk hebben geschreven. De auteurs vestigen met dit boek de aandacht op een belangrijk thema. En bieden met dit boek een belangrijke bijdrage aan de behandeling van deze doorgaans lastige problematiek. In een cursus die ik zelf over de combinatie van trauma en persoonlijkheid geef, zullen onderdelen van dit boek zeker terugkomen. Waarmee ik wil zeggen dat het boek een aanrader is voor iedereen die traumabehandeling doet en/of voor behandelaren die cliënten met een disfunctioneel zelfbeeld zien.
Score
Over de recensent
Gerben Beldman is klinisch psycholoog, supervisor VGCt en supervisor schematherapie. Hij geeft daarnaast cursussen Cognitieve Gedragstherapie vanuit opleidingsinstituut Beldman Opleidingen.
Informatie
Titel:
Trauma en Disfunctioneel Zelfbeeld
Auteur/Redactie:
Stöfsel en De La Rie
Uitgever:
BSL
ISBN:
9789036829397
Onderwerp:
Trauma, PTSS, Zelfbeeld, CGT
Doelgroep:
Therapeuten die traumabehandeling doen en/of behandelaren die cliënten met een disfunctioneel zelfbeeld zien
Beweringen en meningen, geuit in artikelen en mededelingen op de boekrecensiepagina’s van deze site, zijn die van de auteur(s) en niet (noodzakelijkerwijs) die van de VGCt.
