Met een prevalentie van 2 tot 4% in de volwassen populatie is atriumfibrilleren de meest voorkomende hartritmestoornis. De hartslag is hierbij onregelmatig en meestal te hoog. Patiënten met atriumfibrilleren ervaren klachten die vaak onverwacht opkomen zoals hartkloppingen, duizeligheid, vermoeidheid en kortademigheid. Een verminderde kwaliteit van leven is het gevolg. CGT is een mogelijke behandeling om de kwaliteit van leven voor deze mensen te verbeteren. Maar sorteert een online behandeling ook effect voor patiënten met atriumfibrilleren? Josefin Särnhol en collega’s van het Karolinska Institutet in Stockholm onderzochten het.
De verminderde kwaliteit van leven van patiënten met hartritmestoornissen kan zich op verschillende manieren uiten: ze zijn bijvoorbeeld erg angstig of hyperalert voor nieuwe symptomen en vermijden activiteiten die klachten kunnen oproepen. Ook hebben ze een verhoogde kans op angst- en depressieklachten. Medische behandelingen (bijvoorbeeld een ablatie, waarbij ritme verstorende prikkels in het hart worden geblokkeerd) zijn beperkt beschikbaar doordat klachten vaak weer terugkomen. Alternatieve behandelingen met een focus op het verbeteren van kwaliteit van leven zijn dus meer dan welkom, zodat deze patiënten zich in hun dagelijks leven beter kunnen voelen.
Één van die alternatieven is CGT, waarbij de nadruk ligt op het doorbreken van vermijdingsgedrag, de angst voor symptomen en het blootstellen aan stimuli en situaties die angst oproepen. Online CGT lijkt bij meerdere soorten somatische problematiek effectief te zijn, maar is nog niet veel onderzocht bij hartklachten. Särnhol en collega’s brengen hier verandering in door een online CGT behandeling (AF-CGT) te vergelijken met een educatieve interventie voor patiënten met atriumfibrilleren. De belangrijkste uitkomstmaat was de kwaliteit van leven drie maanden na behandeling. Maar ook zorggebruik, ziektelast en tevredenheid over de behandeling werden onderzocht.
Tien weken (online) onder de pannen
Hoe gingen de onderzoekers te werk? 127 patiënten met atriumfibrilleren werden geïncludeerd vanuit verschillende cardiologische klinieken in Stockholm. Ze werden willekeurig toegewezen aan ófwel een tien weken durende begeleide online CGT-behandeling ófwel een educatieve module over atriumfibrilleren. De CGT-behandeling bestond uit zes interactieve online behandelingsmodules en patiënten maakten wekelijks huiswerkopdrachten die ze bespraken met hun behandelaar. De educatieve module bevatte uitgebreide informatie over de prevalentie, symptomen en behandeling van atriumfibrilleren. Ook preventie en een gezonde levensstijl kwamen aan bod. Kwaliteit van leven en secundaire uitkomstmaten zoals zorggebruik werden drie, zes en twaalf maanden na behandeling gemeten met gevalideerde vragenlijsten.
Overwegend positief
Wat was het effect van de online CGT-behandeling? Om meteen met de deur in huis te vallen: drie maanden na de CGT-behandeling was de kwaliteit van leven significant verbeterd vergeleken met baseline. Met 21 punten was die verbetering in de CGT-groep duidelijk hoger dan de zes punten verbetering voor de educatieve module en dit verschil was twaalf maanden na de behandeling nog aanwezig. Drie maanden na behandeling gebruikten de patiënten in de CGT-groep 56% minder zorg dan degenen in de educatieve groep. Een opvallende bevinding was dat de ziektelast voor atriumfibrilleren in beide groepen lichtelijk was toegenomen drie maanden na behandeling; van 5,3% naar 7,3% voor de CGT-groep. De onderzoekers denken echter dat atriumfibrilleren een ongunstig beloop heeft, waarbij de ziektelast van hartritmestoornissen over het algemeen toeneemt naarmate de tijd verstrijkt. Behandelaars waren wekelijks gemiddeld zes minuten bezig per patiënt en laatstgenoemden gaven direct na afloop aan erg tevreden te zijn met de behandeling. Het patiëntencontact was dus kort maar krachtig, met het gewenste resultaat voor de kwaliteit van leven.
Hoop voor de toekomst
De bevindingen van deze RCT laten zien dat blootstelling aan gevreesde stimuli en situaties en doorbreking van vermijdingsgedrag, zelfs online, kan leiden tot toename van de kwaliteit van leven bij mensen met atriumfibrilleren. Dit onderzoek zou met grotere aantallen gerepliceerd moeten worden, aldus de onderzoekers, maar het is hoopgevend dat een efficiënte online CGT-behandeling effectief blijkt voor deze specifieke patiëntgroep. Zeker in het geval dat medische behandelingen niet direct beschikbaar of effectief zijn.
Referentie
Särnholm, J., Skúladóttir, H., Rück, C., Axelsson, E., Bonnert, M., Bragesjö, M., … & Braunschweig, F. (2023). Cognitive behavioral therapy improves quality of life in patients with symptomatic paroxysmal atrial fibrillation. Journal of the American College of Cardiology, 82(1), 46-56.
