Mensen die in ploegendiensten werken hebben een hoger risico op slaaptekort. Dat klinkt misschien niet verrassend, maar wanneer het slaaptekort zich ontwikkelt tot een slaapstoornis ben je verder van huis. Een aangepaste CGT-interventie kan zorgen voor verminderd slaaptekort bij deze mensen. Maar geldt dit ook voor een online CGT-interventie? En heeft die ook effect op het algehele welbevinden van de ploegendienstwerkers? Ito-Masui en collega’s van de Mie University in Japan zochten het uit.
Tien tot twintig procent van de mensen die in ploegendienst werkt ontwikkelt een zogenaamde shift worker sleep disorder (SWSD), ofwel een ‘circadianeritme-slaap-waakstoornis type ploegendienst’. De werkschema’s in ploegendienst gaan in tegen het circadiaanse ritme en veroorzaken daardoor bij de werknemers overmatige vermoeidheid, concentratieproblemen en problemen met in- en doorslapen. CGT is een aanbevolen behandeling bij slaapproblemen (ook wel insomnia genoemd). Meerdere RCT-studies rapporteerden een verbeterde slaapkwaliteit en -duur na (online) CGT-behandeling. Maar hoe zit dat bij slaapproblemen die specifiek zijn voor mensen in ploegendienst?
Aanpassingen
De resultaten zijn tot nu toe gemengd. Het simpelweg toepassen van CGT-I (CGT bij insomnia) bij mensen die slaapproblemen hebben door hun werkschema is niet altijd effectief gebleken. Psycho-educatie heeft bijvoorbeeld weinig tot geen effect omdat de verwarring in het circadiaanse ritme de boosdoener is, redeneerden onderzoekers. Andere wetenschappers hebben met een aantal aanpassingen, zoals vaste korte slaapjes tussendoor, ontspanningstechnieken en blootstelling aan licht, wel effect kunnen sorteren. De Japanse onderzoekers wilden nagaan of een aangepaste CGT-interventie, bovendien online, effectief is in het verminderen van slaapproblemen in deze groep.
Slaapkwaliteit wordt vaak gelinkt aan algeheel welbevinden. En uit eerdere studies blijkt ook dat welbevinden inderdaad verbetert na CGT-I. In plaats van echter alleen te kijken naar welbevinden vóór en ná de interventie werd de mate van welbevinden door Ito-Masui en collega’s dagelijks gemeten. Met de verwachting dat naast het slaappatroon, óók welbevinden zou verbeteren na de online CGT-behandeling.
Wearable datatracking
Hoe werd dit onderzocht? Voor deelname aan de studie werden 62 ploegendienstwerkers geïncludeerd die allen leden onder een slaapstoornis veroorzaakt door hun werkschema. Zij waren werkzaam op de intensive care of spoedeisende hulpafdelingen van twee universitaire ziekenhuizen in Japan. Deelnemers droegen een Fitbit Charge 3 fitness- en slaaptracker gedurende de online interventie van vier weken. Hiermee werden de zogenaamde slaapstatistieken (duur van de slaap, aantal minuten wakker tijdens de slaap, en de verschillende slaapfases) gemeten. Maar ook hartslag, het aantal stappen, aantal verbrande calorieën en intensiteit van work-outs werden elke 24 uur bijgehouden.
Met behulp van een app kregen de deelnemers een aangepaste CGT-interventie. Drie belangrijke componenten hiervan waren gepersonaliseerd slaapadvies door twee gespecialiseerde psychiaters, inzicht in het slaap- en activiteitenpatroon en een dagelijkse welbevindenvoorspelling op basis van data van de fitnesstracker en vragenlijstdata. Voor een subjectieve slaapbeoordeling werd deelnemers gevraagd een vragenlijst over slaapkwaliteit (Pittsburgh Sleep Quality Index; PSQI) in te vullen. Welbevinden werd dagelijks in de ochtend en de avond gemeten door de deelnemers een score te laten geven aan verschillende categorieën zoals mate van energie, alertheid en fysieke gezondheid.
Meer slaap, níet per se meer welbevinden
Had de interventie het verwachte effect? Na afloop was de gemiddelde slaapduur per zeven dagen toegenomen van 5,54 uur naar 6,06 uur. Ook de zelf ervaren slaapkwaliteit (onder andere duur tot inslapen, hoeveelheid verstoorde slaap, slaperigheid overdag) was verbeterd. Opvallend genoeg was het algeheel welbevinden niet verbeterd. Met als uitzondering dat deelnemers aangaven in de ochtend meer energie te hebben. Deze resultaten waren vergelijkbaar voor mannen en vrouwen. Slaapduur, die bij de deelnemers lánger was na de interventie, bleek echter de belangrijkste voorspeller te zijn voor de mate van welbevinden. De onderzoekers redeneren dat slaap één van de onderdelen is van welbevinden en dat slaaptekort ook kan duiden op een andere onderliggende oorzaak.
Simpel gezegd is het dus niet zo dat het verbeteren van de slaapkwaliteit zorgt voor meer welbevinden. Mensen met slaapproblemen door hun werkschema zoeken echter zelden de benodigde (medische) hulp. Een aangepaste laagdrempelige online CGT-interventie kan in ieder geval een belangrijk verschil maken in slaapkwaliteit. Een waardevolle winst voor werknemer en werkgever.
Referentie
Ito-Masui, A., Sakamoto, R., Matsuo, E., Kawamoto, E., Motomura, E., Tanii, H., … & Shimaoka, M. (2023). Effect of an Internet–Delivered Cognitive Behavioral Therapy–Based Sleep Improvement App for Shift Workers at High Risk of Sleep Disorder: Single-Arm, Nonrandomized Trial. Journal of Medical Internet Research, 25, e45834.
