Een bipolaire stoornis en langdurige insomnie komen vaak samen voor. Een vicieuze cirkel kan dan ontstaan; langdurig slecht slapen hangt samen met een slechter verloop van de bipolaire stoornis. Meestal worden de slaapproblemen tegen gegaan met medicijnen, terwijl ook CGT-i (CGT bij slapeloosheid) kansen biedt. Klinisch psycholoog Odile Swagemakers onderzocht met collega’s of CGT-i voor euthyme patiënten met een bipolaire stoornis haalbaar en acceptabel is als deze wordt aangeboden in groepsvorm.
CGT-i: Gemiste kans
Odile volgde haar opleiding tot specialist toen ze samen met psychiater Raphael Schulte een onderzoek startte naar de toepasbaarheid van CGT-i bij patiënten met een bipolaire stoornis. “CGT-i wordt aan deze patiëntengroep – en eigenlijk sowieso in de specialistische ggz – zelden aangeboden, ondanks dat eerste onderzoeksresultaten laten zien dat CGT-i niet alleen veilig is maar ook slaap en functioneren verbetert. Wij kozen voor een haalbaarheidsstudie met groepsbehandelingen, omdat bij succesvolle toepassing in een groep, méér patiënten met een bipolaire stoornis en slapeloosheid goed behandeld kunnen worden. De studie zou dus kunnen helpen om deze behandeling breder beschikbaar te maken voor deze doelgroep. We hoopten daarnaast dat de groepsvorm, door de onderlinge betrokkenheid, meerwaarde zou bieden aan de deelnemers.”
Samenwerking met cgw’er
De behandeling begon met een individuele sessie, gevolgd door zeven groepssessies. In de groeps behandeling werden samen oefeningen gedaan – zoals ademhaling en progressieve relaxatie – maar er was vooral ook aandacht voor specifieke factoren bij een bipolaire kwetsbaarheid en de individuele doelen van elke patiënt. Een mooi element aan de groepsbehandelingen was de combinatie van cgt’ers en een cgw’er. Odiles collega Karola Kleyn, sociaal psychiatrisch verpleegkundige en systeemtherapeut, had veel affiniteit met groepsbehandelingen, bipolaire stoornissen én CGT. Ze was daarom bij uitstek geschikt als behandelaar binnen dit onderzoek. “De samenwerking tussen cgt’er en cgw’er ging heel goed. Je spreekt dezelfde taal. Vanuit onderzoeksperspectief waren de cgt’ers heel nuttig. In de behandelingen zelf merk je dat een cgw’er snel en makkelijk de vertaalslag maakt naar de individuele personen in een groep. Waar de cgt’er vanuit de theorie uitlegt hoe negatieve associaties tussen de slaapkamer en slapen ontstaan, zal Karola sneller inhaken op de concrete inrichting van een slaapkamer, om de associaties met slaap weer gezond te maken. Natuurlijk mag je dat ook van een cgt’er verwachten, maar die zal toch meer vanuit de theorie en het analytische stuk handelen.” Karola reageert: “Ik werkte bij elk van de drie groepen met een andere cgt’er. De taakverdeling was steeds gelijkwaardig. Ik heb ervaren dat ik met mijn opleiding tot cgw’er meerwaarde kon bieden.”
“MOOI ELEMENT AAN GROEPSBEHANDELINGEN WAS DE COMBINATIE VAN CGT’ERS EN EEN CGW’ER”
Onderlinge verbondenheid
Zoals gehoopt, zorgde de groep voor een mooie interactie tussen patiënten. “Ze dachten met elkaar mee, gaven elkaar complimenten en hielpen elkaar,” vertelt Odile. “Positieve ervaringen brachten een goede sfeer in de groep, waardoor ook patiënten die moeite hadden om nieuw gedrag vol te houden, gestimuleerd werden om te blijven oefenen.” Odile denkt dat de onderlinge verbondenheid versterkt werd doordat de patiënten twee stoornissen met elkaar gemeen hadden. Een bipolaire stoornis, die gepaard gaat met angst voor ontregeling, en de gevoelens die slapeloosheid met zich meebrengt. “Ik denk dat die gedeelde achtergrond (bipolair) helpend kan zijn om een ander probleem (slapeloosheid) serieus aan te pakken.”
Uitdaging
Zat er ook iets minder ‘moois’ aan dit ‘werkmoment’? “Het vinden van voldoende patiënten om een groep te draaien was een uitdaging. Dus hoewel we hebben aangetoond dat deze vorm van behandeling haalbaar is en goed werkt, spelen tijd- en kostenefficiëntie een rol in de keuze voor het aanbieden van CGT-i-groepen”, aldus Odile.
