Bij specialistische jeugd-ggz Herlaarhof in Vught hebben ze veel te maken met angstige kinderen. Maar het jongetje dat enkele jaren geleden hulp nodig had, was angstig op een heel ander niveau. Hij was psychotisch gedecompenseerd en had daarnaast autisme, ADHD en DCD. Er was plek voor hem in Vught. Maar of dat de juiste plek was voor een jongen die bang was voor oorlog en parallel daaraan Kamp Vught?
“Het middel mag natuurlijk niet erger zijn dan de kwaal”, zegt Michel van den Bogaard over de afweging die hij destijds met zijn collega’s maakte. Moesten ze het wel willen, om zo’n doodsbange jongen van elf jaar – laten we hem Douwe noemen – op te nemen op een plek die hij sterk associeerde met zijn grootste angst? De Dodenherdenking op 4 mei had zijn angsten en achterdocht versterkt. De dood van een vriendje bracht hem verder uit evenwicht. “De coronapandemie liet de boel escaleren en de emmer van Douwe liep continu over. Het was een stijfbevroren jongen met een verbaal IQ van in de 90 en een performaal IQ van in de 50. Hij kon dingen wel bedenken, maar hij kon die vervolgens moeilijk zelfstandig uitvoeren. Overall had hij de ondersteuningsbehoefte van een dreumes of peuter. Dat verlaagde naar die van een baby op het moment dat hij de psychose kreeg en katatoon werd.”
“MOOI DAT HET ZWAARTEPUNT LIGT BIJ DE PRAKTISCH GEORIËNTEERDE INSTANTIES”
Team groen
De open IC-unit van Herlaarhof zou de best passende plek voor hem zijn, daarover was iedereen het eens. “Dus keken we toch naar de mogelijkheden om hem hier naartoe te halen. Daar hebben wij zijn ouders heel hard bij nodig gehad.” De ouders van Douwe hadden ‘Team Groen’ geïntroduceerd; een groep mensen die Douwe vertrouwde. En ze hadden ontdekt dat het beste met hem te communiceren viel via zijn knuffelaap. “Op die manier hebben de ouders mij en mijn collega’s geïntroduceerd als leden van Team Groen. We hebben hem ook de douche laten zien. Om te bewijzen dat daar geen dodelijk gas uit kwam, ben ik er zelf onder gaan staan.” Douwes angst was iets minder geworden. Hoewel hij nog steeds bang was, verhuisde hij naar Vught. De eerste maand verbleef zijn moeder bij hem. “Douwes gedachten gingen van hot naar her. Dan waren we bij Pluk van de Petteflat, dan weer zaten we midden in de oorlog. Zijn moeder kon de associaties goed uitleggen en wist waar we op welk moment waren. Dat hielp ons en stelde Douwe gerust.”
Muziek als toegangsdeur
Michel leerde Douwe kennen als een leuk en ondeugend joch. Muziek bleek een belangrijk deel van de oplossing te zijn. “Zijn moeder zong veel liedjes met hem, dan veerde hij op.” Een muziektherapeut werd betrokken en liedjes werden een belangrijke ingang. “We namen de tekst van de liedjes vrij letterlijk. Met ‘Berend Botje ging uit varen’ gingen we de wereld buiten verkennen en vergroten. Als daar iets engs te zien was, zoals ganzen waar hij eigenlijk niet langs durfde, zetten we een liedje in en zong hij uit volle borst mee. Muziek diende dus ook als afleiding, hielp in het hier en nu te komen en lastige situaties aan te gaan.” Gedurende een van de sessies vroeg Douwe zich af hoe hij zijn stemmen kon laten slapen. Tijdens eerdere sessies had hij geleerd dat het niet werkt om tegen de stemmen te vechten. “Dat deed hij dus ook niet; daar werkte zijn autisme in zijn voordeel. ‘Slaap kindje slaap’ bleek een invalshoek om stemmen te laten slapen, met parallellen tussen slaaphygiëne en stemmen de baas worden. Het was een kwestie van luisteren naar Douwe, daarbij durven vertrouwen op de intuïtie van zijn ouders, ingangen vinden en daar de systematiek op aanpassen.”
“ZIJN MOEDER KON ASSOCIATIES UITLEGGEN EN WIST WAAR WE IN DOUWES GEDACHTESPRONGEN OP DAT MOMENT WAREN”
Thuis
Als het beter gaat met Douwe rijst de vraag: hoe nu verder? “Zijn ouders wilden hem graag thuis hebben. Dat wilde hij zelf ook en dat hebben we gelukkig voor elkaar gekregen. Wel met heel veel vijven en zessen, want de vervolghulpverlening past niet in het standaardaanbod.” Douwe krijgt nu veertig uur per week ambulante hulp, plus Fact. Michel: “Dat gaat best goed. Hij gaat naar dagbesteding en school, komt aan sporten toe en het gezin – Douwe heeft twee zussen – heeft een nieuw dynamisch evenwicht gevonden.” De sleutel van het succes is de samenwerking binnen het ambulante team. “Ik vind het belangrijk dat het zwaartepunt ligt bij de praktisch georiënteerde instanties die Douwe helpen met de dagelijkse dingen, en dat zij niet continu analyseren, peuteren en leuteren. Het is niettemin wél belangrijk dat de psychiatrie nauw betrokken blijft. Als het de verkeerde kant op glijdt, wordt dat op tijd gezien.” Douwe woont inmiddels twee jaar thuis. Michel vertelt dat hij nog een keer psychotisch werd. “Maar het netwerk om hem heen bleek sterk genoeg om het thuis te redden.”
